Thuật ngữ tiếng Trung trong y học cổ truyền

Mục Lục

1 Tên các vị thuốc bằng tiếng Trung
2 Thuật ngữ tiếng Trung trong y học cổ truyền

Y học cổ truyền là nền y học dựa trên nền tảng Âm Dương – Ngũ Hành và việc điều trị bệnh bằng Y học cổ truyền chính là việc điều chỉnh sao cho Âm Dương – Ngũ Hành cân bằng trong cơ thể, từ đó làm cho cơ thể trở nên khoẻ mạnh. Công ty CP dịch thuật Miền Trung xin giới thiệu trọn bộ Thuật ngữ tiếng Trung trong y học cổ truyền để quý vị tiện tra cứu khi cần thiết

Tên các vị thuốc bằng tiếng Trung

Giảo cổ lam 絞股藍/ 绞股蓝 jiǎogǔlán
Hạ diệp châu 叶下珠 yè xià zhū
Hạ khô thảo 夏枯草 xià kūcǎo
Hà thủ ô đỏ 何首乌 héshǒuwū
Hắc chi ma 黑芝麻 hēi zhīma
Hải cáp xác 海蛤壳 hǎi há ké
Hải kim sa 海金沙 hǎi jīnshā
Hải long 海龙 hǎilóng
Hải mã 海马 hǎimǎ
Hải tảo 海藻 hǎizǎo
Hạn liên thảo 旱莲草 hàn lián cǎo
Hạnh nhân 杏仁 xìngrén
Hậu phác 厚朴 hòu pǔ
Hoa hòe 槐米 huái mǐ
Hoả ma nhân 火麻仁 huǒ má rén
Hoài sơn “山藥/ 山药” shānyào/ shānyào
Hoàng bá 黄柏 huángbò
Hoàng cầm 黄芩 huángqín
Hoàng đằng 黄藤 huáng téng
Hoàng kỳ 黄芪 huángqí
Hoàng liên 黄连 huánglián
Hoàng nàn 黃檀 huáng tán
Hoàng tinh 黄精 huángjīng
Hoạt thạch 滑石 huáshí
Hoắc hương 广藿香 guǎng huò xiāng
Hổ cốt 虎骨 hǔ gǔ
Hồ đào nhân 核桃仁 hétáo rén
Hồ tiêu 胡椒 hújiāo
Hổ trượng 琥杖 hǔ zhàng
Hồ tuy 胡荽 hú suī
Hồng đường 红糖 hóngtáng
Hồng hoa 红花 hóng huā
Hồng sâm 红参 hóng cān
Hùng hoàng 雄黄 xiónghuáng
Hương phụ 香附 xiāng fù
Huyền sâm 玄参 xuán shēn
Huyết dư thán 血余炭 xuè yú tàn
Huyết giác 血角 xuè jiǎo
Huyết kiệt 血竭 xuè jié
Hy thiêm 豨莶 xī xiān
Ích mẫu thảo 益母草 yìmǔcǎo
Ích trí nhân 益智仁 yì zhì rén
Kê huyết đằng 鸡血藤 jī xuè téng
Kê nội kim 雞內金/鸡内金 jī nèi jīn/jī nèi jīn
Kê Tử Hoàng 鸡子黄 jīzi huáng
Kha tử 訶子 hē zi
Khiếm thực 芡實 qiànshí
Khiên ngưu tử 牽牛子/牵牛子 qiānniúzi/qiān niú zi
Khổ luyện căn bì 苦楝根皮 bì kǔliàn gēn pí
Khổ sâm 苦參 kǔ cān
Khổ tửu 苦酒 kǔ jiǔ
Khoan cân đằng 寬筋藤 kuān jīn téng
Khoản đông hoa 款冬花 kuǎndōng huā
Khương hoàng 姜黃 jiānghuáng
Khương hoạt 姜活 jiāng huó
Kim anh 金櫻 jīn yīng
Kim ngân 金银 jīn yín
Kim tiền thảo 金錢草 jīnqián cǎo
Kinh giới 荊芥 jīngjiè
La hán quả 罗汉果 luóhànguǒ
Lai phục tử 莱菔子 láifú zi
Lệ chi hạch 荔枝核 lìzhī hé
Liên nhục 莲肉 lián ròu
Liên kiều 連翹/连翘 lián qiào/liánqiáo
Linh chi 靈枝/灵枝 líng zhī/líng zhī
Lô hội 蘆薈/芦荟 lúhuì/lúhuì
Long cốt 龙骨 lónggǔ
Long đởm thảo 龍膽草/龙胆草 lóng dǎn cǎo/lóng dǎn cǎo
Long não 龍腦/龙脑 lóng nǎo/lóng nǎo
Long nhãn nhục 龍眼肉 lóngyǎn ròu
Lúa mì 小麦 xiǎomài
Mã đề 馬蹄 mǎtí
Ma hoàng 麻黄 máhuáng
Mã tiền 马钱 mǎ qián
Mã xỉ hiện 馬齒莧/马齿苋 mǎ chǐ xiàn/mǎ chǐ xiàn
Mạch đông 麦冬 mài dōng
Mạch môn 麥門/麦门 mài mén/mài mén
Mạch nha 麥芽/麦芽 màiyá/mài yá
Mạn đà hoa 洋金花 yáng jīn huā
Mạn kinh tử 蔓荆子 màn jīng zi
Mật ong 蜂蜜 fēngmì
Mật mông hoa 密蒙花 mì méng huā
Mẫu lệ 牡蛎 mǔlì
Mễ nhân 米仁 mǐ rén
Miết giáp 鳖甲 biē jiǎ
Mộc hương 木香 mù xiāng
Mộc miên 木綿 mùmián
Mộc miết 木鳖 mù biē
Mộc nhĩ 木耳 mù’ěr
Mộc qua 木瓜 mùguā
Mộc thông 木通 mù tōng
Một dược 没药 mò yào
Nga truật 莪术 ézhú
Ngải diệp (ngải cứu) 艾叶 àiyè
Ngẫu tiết 藕节 ǒu jié
Ngọc trúc 玉竹 yù zhú
Ngô công (con rết) 蜈蚣 wúgōng
Ngũ vị tử 五味子 wǔwèizi
Nguyên hoa 芫花 yán huā
Nguyệt quế hoa 月季花 yuèjì huā
Ngư tinh thảo 鱼腥草 yú xīng cǎo
Ngưu bàng tử 牛蒡子 niúbàng zi
Thuốc đông y tiếng trung
Ngưu hoàng 牛黄 niúhuáng
Ngưu tất 牛膝 niú xī
Nhân sâm 人参 rénshēn
Nhân trần 茵陈 yīn chén
Nhĩ hương thảo 磨盘草 mòpán cǎo
Nhục đậu khấu 肉豆蔻 ròu dòukòu
Nhục quả 肉果 ròu guǒ
Nhục quế 肉桂 ròuguì
Nhục thung dung 肉苁蓉 ròucōngróng
Nữ trinh tử 女贞子 nǚ zhēn zi
Ô dược 乌药 wū yào
Ô mai 乌梅 wūméi
Ô tặc cốt 乌贼骨 wūzéi gǔ
Ô tiêu xà 烏梢蛇 wū shāo shé
Phan tả diệp 番泻叶 fān xiè yè
Phật thủ 佛手 fóshǒu
Phòng kỷ 防己 fángjǐ
Phòng phong 防风 fángfēng
Phù bình 浮萍 fú píng
Phụ tử 附子 fùzǐ
Phục linh 茯苓 fúlíng
Qua lâu 栝楼 guā lóu
Quán chúng 贯众 guàn zhòng
Quế chi 桂枝 guì zhī
Quy bản 龟板 guībǎn
Quyết minh tử 决明子 juémíngzi
Sa nhân 砂仁 shā rén
Sa sâm 沙参 shā shēn
Sa uyển tử 沙苑子 shā yuànzi
Sài hồ 柴胡 chái hú
Sang liễu 柽柳 chēngliǔ
Sinh địa 生地 shēngdì
Sinh địa hoàng 生地黄 shēngdì huáng
Sinh khương 生姜 shēngjiāng
Sơn dược 山药 shānyào
Sơn đậu căn 山豆根 shān dòu gēn
Sơn trà 山茶 shānchá
Sơn thù du 山茱萸 shānzhūyú
Sử quân tử 使君子 shǐ jūnzǐ
Tam lăng 三棱 sān léng
Tam thất 三七 sānqī
Tang 桑 sāng
Tang bạch bì 桑白皮 sāng bái pí
Tang chi 桑枝 sāng zhī
Tang diệp 桑叶 sāng yè
Tang ký sinh 桑寄生 sāng jìshēng
Tang phiêu diêu 桑螵蛸 sāng piāo shāo
Tang thầm 桑椹 sāngshèn
Tần bì 秦皮 qínpí
Tần giao 秦艽 qínjiāo
Tây dương sâm 西洋参 xīyángshēn
Tê giác 犀角 xījiǎo
Tế tân 细辛 xì xīn
Thạch Cao 石膏 shígāo
Thạch lựu 石榴 shíliú
Thạch lựu bì 石榴皮 shíliú pí
Thạch quyết minh 石决明 shí jué míng
Thạch xương bồ 石菖蒲 shí chāngpú
Thanh bì 青皮 qīngpí
Thanh hao 青蒿 qīng hāo
Thanh tương tử 青葙子 qīng xiāng zǐ
Thảo đậu khấu 草豆蔻 cǎo dòukòu
Thảo quả 草果 cǎo guǒ
Thăng ma 升麻 shēng má
Thần khúc 神曲 shénqū
Thất diệp nhất chi hoa 七叶一枝花 qī yè yīzhī huā
Thị đế 柿蒂 shì dì
Thiên hoa phấn 天花粉 tiānhuāfěn
Thiên ma 天麻 tiānmá
Thiên môn đông 天门冬 tiānmén dōng
Thiên nam tinh 天南星 tiānnánxīng
Thiên niên kiện 千年健 qiānnián jiàn
Thiên thảo 茜草 qiàncǎo
Thiên trúc hoàng 天竹黃 tiānzhú huáng
Thỏ ti tử 菟丝子 túsīzi
Thổ phục linh 土茯苓 tǔ fúlíng
Thông thảo 通草 tōngcǎo
Thục địa hoàng 熟地黃 shúdì huáng
Thủy điệt 水蛭 shuǐzhì
Thuyền thoái 蝉蜕 chántuì
Thương lục 商陆 shāng lù
Thương nhĩ tử 蒼耳子/苍耳子 cāng ěr zi/cāng ěr zi
Thương truật 苍术 cāngzhú
Thường sơn 常山 chángshān
Tiên hạc thảo 仙鹤草 xiānhè cǎo
Tiên mao 仙茅 xian máo
Tiền hồ 前胡 qián hú
Tiểu hồi hương 小茴香 xiǎo huíxiāng
Toan táo nhân 酸枣仁 suānzǎo rén
Tô diệp 苏叶 sū yè
Tô mộc 苏木 sū mù
Tô hợp hương 稣合香 sū hé xiāng
Tô tử 苏子 sū zi
Toàn yết 全蝎 quán xiē
Trạch lan 泽兰 zé lán
Trắc bá diệp 侧柏叶 cè bó yè
Trầm hương 沉香 chénxiāng
Trần bì 陈皮 chénpí
Tri mẫu 知母 zhī mǔ
Trúc diệp 竹叶 zhú yè
Trúc lịch 竹沥 zhú lì
Trúc nhự 竹茹 zhú rú
Tục đoạn 续断 xù duàn
Tử thảo 紫草 zǐ cǎo
Tử uyển 紫菀 zǐwǎn
Tỳ bà diệp 枇杷叶 pípá yè
Tỳ giải 萆解 bì jiě
Vạn niên thanh 万年青 wànniánqīng
Viễn chí 远志 yuǎnzhì
Vương bất lưu hành 王不流行 wáng bù liúxíng
Xa tiền tử 车前子 chē qián zi
Xạ can 射干 shègān
Xạ hương 麝香 shèxiāng
Xích thạch chi 赤石脂 chìshí zhī
Xích thược 赤芍 chì sháo
Xích tiểu đậu 赤小豆 chìxiǎodòu
Xuyên khung 川芎 chānxiōng
Xuyên sơn giáp 川山甲 chuān shān jiǎ
Xuyên tâm liên 穿心蓮 chuānxīnlián
Xuyên tiêu 川椒 chuān jiāo
Ý dĩ nhân 薏苡仁 yìyǐ rén

Thuật ngữ tiếng Trung trong y học cổ truyền

THUẬT NGỮ TIẾNG TRUNG TRONG YHCT VẦN A
阿是穴	ā shì xué	A thị huyệt	Điểm đau, được chọn làm huyệt để châm cứu, không có vị trí cố định như vị trí huyệt của king lạc(cũng gọi là huyệt “Thiên ứng” hoặc”Bất định”.).
哑科	yǎ kē	Á khoa	Khoa nhi, vì trẻ con chưa biết nói chưa kể được bệnh nên gọi như vậy(á là câm).
哑风	yǎ fēng	Á phong	Một thứ bệnh ăn uống như thường, mất tiếng không nói được.
哑胎	yǎ tāi	Á thai	Chứng bệnh khi có thai không nói được.
哑核	yǎ hé	Ác hạch	Hạch độc, hạch nổi to có thể nguy hiểm.
哑血	yǎ xiě	Ác huyết	Huyết xấu.
恶气	è qì	Ác khí	Khí trái thường trong trời đất, có hại đến sự sống của sinh vật.
恶露	è lù	Ác lộ	Sản dịch, huyết hôi theo âm đạo bài xuất ra ngoài sau khi đẻ.
恶露不下	è lù bù xià	Ác lộ bất hạ	Sản dịch không xuống
恶露不绝	è è lù bù jué	Ác lộ bất tuyệt	Sản dịch ra nhiều
恶疮	è chuāng	Ác sang	Mụn nhọt độc lở loét, máu mủ đầm đìa.
恶色	è sè	Ác sắc	Sắc mặt biểu lộ rõ sự không hao không tươi, mất hết sinh khí, báo hiệu bệnh nặng hoặc chết.
恶阻	è zǔ	Ác trở	Lợm giọng nôn mửa, ngại ăn ,ăn vào thì nôn, xuất hiện trong khi có thai khoảng 2 tháng.
恶性肿	è xìng zhǒng liú	Ác tính thũng lựu	U ác tính

瘤
恶性贫血	è xìng pín xiě	Ác tính bần huyết	Thiếu máu ác tính
幻觉	huàn jué	Ảo giác	Ảo giác
呢逆	ne nì	Ách nghịch	Nấc, nất cụt.
嗳腐	ài fǔ	Ái hủ	Ợ mùi hăng .
嗳气	ài qì	Ái khí	Ợ hơi .
缢死	yì sǐ	Ái tử	Chết do thắt cổ.
暗经	àn jīng	Ám kinh	Phụ nữ suốt đời không hành kinh mà bộ máy sinh dục và thai nghén vẫn bình thường.
暗疔	àn dīng	Ám đinh	Đinh mọc ở dưới nách ,cứng rắn tím đen vừa ngứa vừa đau, thường phát sốt phát rét chân tay co quắp, phiền nóng và đau ran đến nửa người.
安胎	ān tāi	An thai	Phép chữa làm cho thai khỏi động, đề phòng sẩy thai.
安神	ān shén	An thần.	Phép chữa làm cho tâm thân được yên tĩnh hết rối loạn có 2 cách là :trọng trấn an thần” và “dưỡng tâm an thần”.
安中	ān zhōng	An trung	Làm cho hoạt động sinh lý của tỳ vị được yên hoà không bị rối loạn.
按蹻	àn qiāo	Án kiều	(Còn đọc là án cược) Phép chữa bằng xoa bóp để làm cho gân xương được thư giãn, huyết mạch được lưu thông.
按脉	àn mài	Án mạch	Bắt mạch.
按摩科	àn mó kē	Án ma khoa	Khoa dạy bấm nắn xoa bóp.

按法	àn fǎ	Án pháp	Thủ thuật ấn trong môn xoa bóp.
按理	àn lǐ	Án quý	Kinh nguyệt 3 tháng mới có một lần (cũng gọi là cư kinh).
按,弩	àn, nǔ	Án, nỗ	Đè, cong
瘿气	yǐng qì	Anh khí	Tuyến giáp trạng sưng to, vì có hình dạng và tính chất bệnh khác nhau nên đã chia thành 5 loại “Nhục anh”, “cân anh”, “Huyết anh”, “Khí anh”, “Thạch anh”.
瘿瘤	yǐng liú	Anh lựu.	Nhọt mọc ở chính giữa xương sống, chỗ gần 3 huyệt Đại chuỳ, Đào đạo, Thân trụ.
懊恼	ào nǎo	Áo não	Trong lòng phiền não.
压唐	yā táng	Áp đường	Thuộc loại hàn tả chất đại tiện nước lổn nhổn, lẫn phân xanh giống phân vịt.
压痛点	yā tòng diǎn	Áp thống điểm	Chỗ ấn vào đau(điểm ấn đau ).
阴案	yīn àn	Âm án	1 tác phẩm nổi tiếng của Hải Thượng Lãn ông
阴排	yā tòng diǎn	Âm bài	Chứng mất tiếng, không nói được, thường xẩy ra sau khi sốt cao, kinh giật, do thận khí bị suy hao.
阴斑	yīn bān	Âm ban	(1). Phát ban thuộc hư hàn, biểu hiện chủ yếu là điểm ban xuất hiện lờ mờ ở vùng ngực bụng, sắc hồng nhợt. (2). Xuất huyết dưới da mạn tính, sắc tối sậm.
阴不足	yīn bù zú	Âm bất túc	Phần âm suy kém.
阴不抱阳	yīn bù bào yáng	Âm bất bão dương	Hiện tượng bệnh lý như âm hư dương cang, âm thịnh cách dương.
阴病	yīn bìng	Âm bệnh.	(1) Bệnh ở 3 kinh âm. (2) Bệnh thuộc chứng hư chứng hàn.
阴博阳	yīn bó yáng bié	Âm bác dương biệt	Mạch tượng ở người có thai mạch Xích bộ đập mạnh và hoạt

別			hơn mạch thốn bộ.
阴闭	yīn bì	Âm bế	Chứng trạng nằm trong phạm vi bế chứng.
阴平阳秘	yīn píng yáng mì	Âm bình dương bí	Khí âm và khí dương giữ được sự cân bằng tương tối, điều hoà lẫn nhau, là điều kiện cơ bản của hoạt đông sống, sách xưa nói: “Âm bình dương bí thì tinh thần không rối loạn”.
阴部	yīn bù	Âm bộ	Bộ phận sinh dục ngoài của nam nữ.
阴部神经	yīn bù shén jīng	Âm bộ thần kinh	Thần kinh sinh dục
阴干	yīn gān	Âm can	Phơi khô nơi chỗ rợp mát không có ánh mặt trời.
阴症	yīn zhèng	Âm chứng	Tất cả chứng bệnh trên lâm sàng tổng hợp thành 2 loại, chứng âm và chứng dương, những chứng thuộc về âm, hàn, hư, đều là âm chứng .
阴液	yīn yè	Âm dịch	Nói chung về các thứ thể dịch dinh dưỡng .
阴维	yīn wéi	Âm duy	Một trong 8 mạch kỳ kinh, bắt đầu ở trên mắt cá trong đi ở phía trong chân, lên bụng, lên ngực, lên họng đến phía sau gáy, có công dụng giằng giữ các kinh tâm.
荫维脉	yìn wéi mài	Âm duy mạch	Mạch Âm duy
阴阳	yīn yáng	Âm dương	(1). Một thứ triết học thời cổ đại, xuất xứ từ kinh Dịch, giải thích về quy luận vận động biến hoá chung của vũ trụ, của trời đất và của muôn vật .Lão tử đã khái quát như sau: “một sinh hai, hai sinh ba, ba sinh vạn vật ” (một là bầu không gian vô tận, hai là động và tĩnh, động sinh khí dương, tĩnh sinh khí âm, ba là

			khí âm khí dương giao hợp với nhau mà hoá sinh tất cả ) .(2). Qủa đất vận chuyển trong không gian, phía có ánh nắng mặt trời là dương, phía không có ánh nắng mặt trời là âm, từ đó mà có lý luận 1 mà là 2, 2 mà là 1, ngày là dương đêm là âm, nóng là dương lạnh là âm, sáng là dương, tối là âm.bốc ra là dương, thu vào là âm v.v…
阴阳毒	yīn yáng dú	Âm dương độc	Chứng bệnh cảm nhiễm dịch độc ẩn náu trong họng rồi tiến sâu vào huyết phận.
阴阳互根	yīn yáng hù gēn	Âm dương hỗ căn	2 phía âm dương đều lấy sự tồn tại của bên kia mà tồn tại.
阴阳两虚	yīn yáng liǎng xū	Âm dương lưỡng hư	Trạng thái âm dương đều hư.
阴阳离决	yīn yáng lí jué	Âm dương ly quyết	Sự tan vỡ của quan hệ âm dương hỗ căn.
阴阳消长	yīn yáng xiāo zhǎng	Âm dương tiêu trưởng	Đó là sự biến hoá của cái này. Tiêu thì cái kia trưởng.
阴痒	yīn yǎng	Âm dưỡng	Một thứ bệnh phụ khoa, ngứa âm hộ hoặc ngứa âm đạo, nặng hơn thì thường có thuỷ dịch rỉ ra, đau ngứa khó chịu, vì ngứa gãi làm cho âm đạo lở loét là bệnh nặng, thì gọi là “âm thực”.
阴道	yīn dào	Âm đạo	Đường ống trong cửa mình.
阴道炎	yīn dào yán	Âm đạo viêm	Viêm âm đạo
阴头	yīn tóu	Âm đầu	Đầu dương vật, cũng gọi là “quy đầu”.

阴挺	yīn dú	Âm đỉnh	Sa dạ con
阴毒	yīn dú	Âm độc	Khí độc hàn lạnh xâm nhâp vào da thịt gân xương, làm cho khí huyết không lưu hành được, ngưng trệ ở kinh lạc đau nhức khó chịu, lúc mới phát không đỏ, không sưng, không nóng, dần dần rồi sưng đỏ, hư nát không khỏi nước thối chảy ra đầm đìa, là bệnh không chữa được.
阴颓	yīn tuí	Âm đồi	Tử cung lồi ra không thu vào được, nguyên nhân là do khí huyết đều hư.
阴茄	yīn qié	Âm già	Ở âm hộ lồi ra như cái nấm, xung quanh sưng đau, người bệnh phát sốt, tiểu tiện đi luôn mà phải rặn nhiều (cũng gọi là “âm khuẩn” ).
阴痫	yīn xián	Âm giản	Bệnh động kinh thuộc âm, có đặc trưng là trước khi phát thì người lạnh, mạch trầm tế.
阴汗	yīn hàn	Âm hãn:	Chứng vùng âm hộ thường ra nhiều mồ hôi.
阴茎	yīn jīng	Âm hành	Dương vật
阴火	yīn huǒ	Âm hoả	Hoả ở thận
阴黄	yīn huáng	Âm hoàng	Chứng hoàng đản thuộc âm do màu vàng tối như xông khói, khác với chứng dương hoàng sắc vàng tươi, như màu nghệ, màu quả quýt chín.
阴户	yīn hù	Âm hộ	Cửa mình
阴虚	yīn xū	Âm hư	Phần âm suy kém, trên lâm sàng thường biểu hiện các triệu chứng như : nóng ở lòng bàn tay, bàn chân, phát sốt nhẹ vào lúc quá trưa, môi đỏ miệng khô, chất lưỡi do nhợt, đại tiện khố táo, tiểu tiện vàng, mạch tế sác.
阴虚阳	yīn xū yáng kàng	Âm hư dương cang	Âm khí khuy tổn, dương khí mất sự chế ước sẽ cang thịnh.

亢
阴虚阳浮	yīn xū yáng fú	Âm hư dương phù	Chân âm bất túc, tân dịch thiếu kém, làm cho dương khí phù vượt lên trên.
阴虚火旺	yīn xū huǒ wàng	Âm hư hoả vượng	Âm tinh hao tổn, hư hoả cang thịnh.
阴虚朝热	yīn xū cháo rè	Âm hư triều nhiệt	Trạng thái âm dịch trong cơ thể bất túc, thường phát sốt về ban đêm và ra mồ hôi trộm.
阴结	yīn xián	Âm kết	Đại tiện bí kết do tỳ thận hư hàn, thường kèm theo các triệu chứng: bụng có cảm giác đầy tay chân mát, tiểu tiện trong, mạch trầm trì.
阴气	yīn qì	Âm khí	Khí âm cùng với dương ở trong 1 cơ thể thống nhất của âm dương.
阴窍	yīn qiào	Âm khiếu	Lỗ thông đại tiểu tiện.
阴茧	yīn chóng	Âm kiển	Một bên hoặc hai bên âm hộ kết sưng hình như tổ kén.
阴竭阳脱	yīn jié yáng tuō	Âm kiệt dương thoát	Bệnh nặng, khí âm dương mất quan hệ hỗ trợ nhau, âm dương ly quyết.
阴蹻	yīn qiāo	Âm kiểu	1 mạch trong 8 mạch kỳ kinh, đường mạch này bắt đầu ở huyệt chiếu hải phía dưới mắt cá trong chân, đi lên mé trong đùi, qua vùng âm hộ, lên trong ngực, vào chỗ khuyết bồn, lên cuống họng, ra phía trước huyệt Nhân nghinh, qua phía trong gò má đến khoé mắt trong hội với mạch dương kiểu và mạch thái dương cùng đi lên não, lại vào chỗ mí mắt.

荫翘脉	yìn qiào mài	Âm kiều mạch	Mạch âm kiều
阴经	yīn jīng	Âm kinh	6 đường kinh thuộc tạng, tức là Thái âm phế, thiếu âm tâm, quyết âm tâm bào lạc, thái âm tỳ, thiếu âm thận, quyết âm can.
阴痉	yīn jìng	Âm kính	Chứng co giật thuộc âm tính, miệng mắt méo xếch, tay chân run giật, người lạnh, chân tay lạnh, mạch trầm tế.
阴络	yīn luò	Âm lạc	Đường lạc mạch từ kinh âm đi rẽ ra
阴冷	yīn lěng	Âm lãnh	(1). Tức là “Âm hàn” âm hộ của phụ nữ có cảm giác lạnh, nặng hơn bụng dưới cũng cảm thấy lạnh, thường ảnh hưởng đến vấn đề sinh dục, phần nhiều vì hạ nguyên hư hàn mà sinh ra..(2). bộ phận sinh dục của nam giới lạnh không ấm, phần nhiều vì mệnh môn hoả suy, hàn khí ngưng trệ ở thận mà gây ra.
阴脉	yīn mài	Âm mạch	Nói chung về 6 kinh âm và mạch xung, mạch nhâm, mạch âm duy, mạch âm kiểu.
阴脉之海	yīn mài zhī hǎi	Âm mạch chi hải	Tên gọi khác của mạch nhâm.
阴毛	yīn máo	Âm mao	Lông mu.
阴门	yīn mén	Âm môn	Cũng là âm hộ.
阴囊	yīn náng	Âm nang	Bìu dái.
阴热	yīn rè	Âm nhiệt	(1). Âm hư sinh phát sốt, phát sốt nhẹ, người suy yếu dần, thuộc mãn tính (2). Sau khi bị bệnh nhiệt cấp tính, tân dịch bị tiêu hao mà sinh hiện tượng phát sốt.
阴卵	yīn luǎn	Âm noãn	Hòn dái.

阴痿	yīn wěi	Âm nuy	Dương vật không cương lên được(cũng gọi là liệt dương ).
阴厥	yīn jué	Âm quyết	Chứng quyết lạnh tay chân vì hàn thịnh dương suy.
阴缩	yīn suō	Âm súc	Dương vật mềm rũ thun lại, chứng này do thận dương suy kém mà sinh.
阴吹	yīn chuī	Âm xuy	Chứng hơi phù ra từ cửa mình của phụ nữ, có phát ra thành tiếng.
阴邪	yīn suō	Âm tà	Nhân tố gây bệnh ngoài xâm vào thuộc về âm tính, dễ làm tổn thương khí dương, cản trở hoạt đông khí hoá trong cơ thể, như hàn tà , thấp tà là thuộc về âm tà .
阴脏	yīn zàng	Âm tạng	Chỉ vào những người có thể chất âm thịnh hơn dương, thường phải dùng những loại thuốc khô ráo, tính dương mới thích hợp.
阴躁	yīn zào	Âm táo	Chứng bồn chồn, vật vã, thần khí không yên, vì âm hàn cực thịnh mà sinh ra, thường kiêm có các chứng chân tay giá lạnh, mồ hôi lạnh, mạch nhỏ yếu như không có mạch, phần nhiều là bệnh nặng.
阴刺	yīn cì	Âm thích	Một cách châm chữa chứng hàn quyết, cách châm là châm hai huyệt Thái khê của kinh thiếu âm thận ở phía sau mắt sau mắt cá trong chân.
阴盛	yīn shèng	Âm thịnh	Phần âm thịnh hơn phần dương, biểu hiện chung là ôn độ giảm sút, mạch đập chậm.
阴蚀	yīn shí	Âm thực	Ngứa âm đạo
阴盛格阳	yīn shèng gé yáng	Âm thịnh cách dương	Một cơ chế bệnh vì âm hàn quá thịnh ở trong, khí dương bị cách li ra ngoài, xuất hiện triệu chứng chân hàn ở trong, giả nhiệt ở ngoài, ví dụ như người bệnh phát sốt khát nước, tay chân vật vã không yên, đó là hiện tượng

			nhiệt ở ngoài, nhưng tuy sốt mà lại thích đắp chăn mặc áo, tuy khát nước mà lại không uống nhiều, hoặc đưa nước đến lại không uống, như vậy là có hiện tượng giả nhiệt ở ngoài mà thực chất là do âm hàn thịnh ở trong, thúc khí dương cách li ra ngoài.
阴脱	yīn tuō	Âm thoát	Chứng bệnh cửa mình mở ra không khép kín, đau ngứa chảy nước ra.
阴痛	yīn tòng	Âm thống	Chứng âm hộ phụ nữ sưng đau do âm hộ bị thương tổn lại cảm nhiễm độc khí.
阴肿	yīn zhǒng	Âm thũng	Phụ nữ âm hộ sưng đau.
阴水	yīn shuǐ	Âm thuỷ	Bệnh thuỷ thũng chia làm 2 loại hình, dương thuỷ và âm thuỷ, âm thuỷ là vì khí dương của tỳ thận hư không hoá dược thuỷ dịch, mà thành bệnh thuỷ thũng, biểu hiện trên lâm sàng thường là chân phù trước, sắc da trắng nhợt, hoặc xám đen, miệng nhạt, đại tiện lỏng, mạch trầm tế.
阴署	yīn shǔ	Âm thử	Bị cảm lạnh trong mùa hạ nóng bức, xuất hiện các triệu chứng phát sốt, sợ rét, không có mồ hôi, thân mình đau nhức nặng nề, tinh thần rã rời mỏi mệt chất lưỡi nhợt, rêu lưỡi vàng, mạch huyền tế.
阴痔	yīn zhì	Âm trĩ	Tên riêng của chứng âm đỉnh.
阴绝	yīn jué	Âm tuyệt	Khí âm cách tuyệt, không hoà hợp với khí dương, như mạch chỉ có ở bộ xích mà không lên đến bộ quan, bộ thốn.
阴痹	yīn bì	Âm tý	(1). Chứng tê đau do khí hàn thấp. (2). Chứng tê đau phát ở phần các kinh âm đi qua và ở ngũ tạng.
阴吹	yīn chuī	Âm xuy	Thứ bệnh khí hơi trong âm đạo tiết ra có tiếng phì phào.

瘖痱	yīn fèi	Âm phi	Nói ngọng của bệnh trúng phong.
饮	yǐn	Ẩm	(1). Loại nước thuốc sắc cần uống nguội gọi là ẩm (2). Bệnh do uống nước bị ứ đọng đầy bụng (ẩm thống, ẩm thương).
饮症	yǐn zhèng	Ẩm chứng	Tên gọi chung cho các loại thuỷ ẩm gây nên bệnh.
饮家	yǐn jiā	Ẩm gia	Người đang có bệnh thuỷ ẩm, triệu chứng là khát nước, uống nước vào thì nôn.
饮积	yǐn jī	Ẩm tích	Có nước đọng lại không vận hoá được mà sinh ra bệnh.
饮癖	yǐn pì	Ẩm tích	Nước đọng kết lại thành khối ở vùng sườn, vùng bụng.
阴中隐阳	yīn zhōng yǐn yáng	Âm trung ẩn dương	Trong âm có dương
印堂	yìn táng	Ấn đường	Chỗ giữa 2 lông mày ở trên sống mũi người xưa xem chỗ này là vùng tương ứng với phế (Huyệt ấn đường).
瘾诊	yìn táng	Ẩn chẩn	Một loại bệnh dị ứng, ở da thường xuất hiện như hạt sởi, như vỏ đậu, thành từng mảng, nếu sắc hồng tươi ngứa nhiều là thuộc phong hàn, sắc hơi hồng là thuộc phong thấp, nếu phát rồi lại khỏi, khỏi rồi lại phát kéo dài năm này đến năm khác là do khí huyết hư suy.
瘾疾	yǐn jí	Ẩn tật	Bệnh ở chỗ kín (như bộ phận sinh dục)
瘾痛	yǐn tòng	Ẩn thống	Đau âm ỉ không đau dữ dội.
乙	yǐ	Ất	Thiên can thứ 2 trong 10 thiên can, ất thuộc mộc trong ngũ hành, thuộc tạng can trong ngũ tạng.
乙肝	yǐ gān	Ất can	Viêm gan B

乙癸同源	yǐ guǐ tóng yuán	Ất quý đồng nguyên	Ất thuộc mộc, thuộc can, quý thuộc thuỷ, thuộc thận, vì can với thận có liên quan rất mật thiết cho nên nói “ất quý đồng nguyên” có nghĩa là can với thận cùng một nguồn gốc.
乙型脑炎	yǐ xíng nǎo yán	Ất hình não viêm	Bệnh viêm não B
幼科	yòu kē	Ấu khoa	Khoa trẻ con, khoa nhi.
呕涌	ǒu yǒng	Ẩu dũng	Nôn vọt ra.
呕胆	ǒu yǒng	Ẩu đởm	Tà ở mật đi ngược lên vị, nôn ra nước mật, miệng đắng.
呕家	ǒu jiā	Ẩu gia	Chỉ vào người có chứng nôn mửa.
呕血	ǒu xiě	Ẩu huyết	Nôn ra máu.
呕逆	ǒu xiě	Ẩu nghịch	Nôn xốc ngược lên.
呕脓	ǒu xiě	Ẩu nùng	Nôn ra mủ.
呕泻	ǒu xiè	Ẩu tả	Vừa nôn mửa vừa ỉa chảy.
呕吐	ǒu tǔ	Ẩu thổ	nôn mửa.
呕泄	ǒu xiè	Ẩu tiết	Vừa nôn mửa, vừa ỉa chảy.
揖号	yī hào	Ấp hiệu	Lấy thẻ
THUẬT NGỮ TIẾNG TRUNG TRONG YHCT VẦN B
疤	bā	Ba	Cái sẹo, cái thẹo
薄粘	bó zhān	Bạc niêm	Thuốc cao dùng trong nội khoa và ngoại khoa.
薄厥	bó jué	Bạc quyết	Chứng hôn quyết (ngất, choáng).
百骸	bǎi hái	Bách hài	Xương lớn bé trong toàn thân.

百合病	bǎi hé bìng	Bách hợp bệnh	Một loại bệnh do tâm phế âm hư, có triệu chứng: trầm lặng ít nói, muốn ngủ không ngủ được, muốn đi không đi được, muốn ăn không ăn được, giống như sốt, như rét mà không phải sốt rét, tinh thần có lúc không yên, tự nói một mình, nóng ở trong, miệng đắng, nước tiểu đỏ, mạch nhanh, gần giống với bệnh ít tê ri, phương thuốc có đặc hiệu đối với bệnh này là bách hợp địa hoàng thang, cho nên mới gọi là bệnh bách hợp.
百日咳	bǎi rì ké	Bách nhật khái	Bệnh ho gà trẻ em.
百节	bǎi jié	Bách tiết	Các đốt xương trong toàn thân.
百碎嗽	Bǎi suì sòu	Bạch toái thấu	1 chứng ho ở trẻ sơ sinh
白驳风	bái bó fēng	Bạch bác phong	Một thứ bệnh sắc thịt ở mặt đến cổ gáy, bỗng nhiên trắng ra giống như từng đám ban, không đau không ngứa, nếu không chữa thì sẽ lan dần khắp toàn thân.
百崩	bǎi bēng	Bạch băng	Trong âm hộ phụ nữ tiết ra thứ nước trắng như nước vo gạo hoặc như keo dính.
白喑	bái yīn	Bạch bồi	Mụn nước nhỏ trắng nổi lên trên da ở các vùng cổ gáy ngực bụng trong quá trình bị bệnh thấp ôn, phá vỡ thì có nước dịch màu vàng nhợt chẩy ra, cũng gọi là “bệnh chẩn”.
白障	bái zhàng	Bạch chướng	Màng mắt trắng dày hoặc nhân mắt bị đục, gây chướng ngại ở mắt, làm thị lực giảm sút.
白淫	bái yín	Bạch dâm	Bệnh có nước dịch trong âm đạo chảy ra.
百苔	bǎi tái	Bạch đài	Rêu lưỡi màu trắng.
白带	bái dài	Bạch đái	Bệnh phụ nữ có dịch dính như lòng trắng trứng gà từ âm đạo chảy ra, nặng thì có mùi hôi tanh

			thường gọi là khí hư.
白癜风	bái diàn fēng	Bạch điến phong	Điểm ban màu trắng phát ra ở vùng lưng, gáy ngực, mặt, lúc đầu không đau, không ngứa, hơi lâu thì có cảm giác ngứa và có thể lan rộng ra thành từng đám, lan toả khắp toàn thân, còn gọi là bệnh biển.
白翳	bái yì	Bạch ế	Màng trắng nổi lên ở tròng mắt kết lại như vẩy cá (cũng gọi là sẹo giác)
白喉	bái hóu	Bạch hầu	Bệnh bạch hầu, một thứ bệnh truyền nhiễm cấp tính thường phát ở trẻ em vào mùa đông mùa xuân khi phát thì niêm mạc họng thấy trắng ra, thành từng khối trắng nặng hơn thì khắp họng đều trắng.
白虎历节风	bái hǔ lì jié fēng	Bạch hổ lịch tiết phong	Gọi tắt là “lịch tiết” bệnh có đặc điểm là nhiều khớp xương đỏ, sưng, đau dữ dội, không co duỗi được.
白痢	bái lì	Bạch lị	Bệnh lị đi đại tiện ra phân màu trắng như nước mũi, hoặc như óc cá (tương ứng với lị amip).
白膜	bái mó	Bạch mạc	Thứ màng trắng mỏng sinh ra ở tròng mắt.
白霉苔	bái méi tái	Bạch mai đài	Trên mặt lưỡi nổi lên như hạt cơm trắng hoặc như cháo nát, lúc đầu ở cuống lưỡi, sau tràn lan khắp lưỡi, một dấu hiệu của bệnh nguy nặng.
白眼	bái yǎn	Bạch nhãn	Tròng trắng mắt(cũng gọi là bạch tình).
白脓	bái nóng	Bạch nùng	Mủ trắng chảy ra khi nhọt vỡ mủ.
白痴	bái chī	Bạch si	Cũng gọi là ngũ nhuyễn: đầu mềm, cổ mềm, chân tay mềm, cơ nhục nhẽo, miệng mềm.
白疮	bái chuāng	Bạch sang	1 loại mụn lở sần sùi như vỏ cây thông (còn gọi là tùng bì tiển)
白津	bái jīn	Bạch tân	Thuỷ dịch trắng.

白秃	bái tū	Bạch thốc (cũng gọi là “lạt lợi”)	Vẩy trắng mọc lên ở đầu, rất ngứa rồi lan dần thành nấm, lâu thì tóc sẽ khô rụng hết mà thành chứng đầu thụi hết tóc.
白屑风	bái xiè fēng	Bạch tiết phong	Vẩy gầu đầu, một loại bệnh thường phát sinh ở tuổi thành niên, khi chải đầu hoặc ngứa gãi thì vẩy gầu rụng nhiều, rồi lại sinh ra, cũng có trường hợp ra thứ gầu như vẩy mụn, màu hơi vàng mà nhờn dính, rất ngứa, gãi thì máu nước chảy ra, hay phát ở vùng đỉnh đầu.
白睛	bái jīng	Bạch tình	Tròng trắng mắt.
白浊	bái zhuó	Bạch trọc	Chứng bệnh ở quy đầu thường chảy ra thứ uế trọc như nước vo gạo, hoặc như mủ nhọt, hoặc như di mắt, đầm đìa không dứt, nóng đau như lửa đốt, như dao đâm rất khó chịu.
白驭风	bái yù fēng	Bạch tự phong	Chứng bề mặt lớp da xuất hiện mảng ban trắng.
白血病	Bái xuè bìng	Bạch huyết bệnh	Ung thư máu
白细胞计数	Bái xì bāo jì shù	Bạch tế bào kế số	Đếm số lượng bạch cầu
排针	pái zhēn	Bài châm	Rút kim châm ra (cũng gọi là xuất châm, dẫn châm, bạt châm).
排脓	pái nóng	Bài nùng	Phép chữa làm cho mủ nhọt được bài tiết ra ngoài.
排托	pái tuō	Bài thác	Phép chữa mụn nhọt, dùng thuốc bổ ích khí huyết để phù trợ chính khí, đẩy độc ra ngoài không cho độc hãm vào trong.
败血	bài xiě	Bại huyết	Huyết dịch đã hoại tử, không ở trong kinh mạch nữa, chứa đọng ở các chỗ hở của các tổ chức(cũng gọi là ác huyết)
败血病	Bài xuè bìng	Bại huyết bệnh	Bệnh nhiễm trùng máu

败血冲胃	bài xiě chōng wèi	Bại huyết xung phế	Sau khi đẻ, máu hôi ra không hết, xuất hiện các triệu chứng vùng ngực phiền táo, mặt đỏ, thở gấp, suyễn nghịch.
败血冲肺	bài xiě chōng fèi	Bại huyết xung vị	Sau khi đẻ, máu hôi ra không được, xuất hiện các triệu chứng tiêu hoá bị chướng ngại.
斑疹	bān zhěn	Ban chẩn	Hình to thành mảng, sắc đỏ hoặc tím, không nổi cao trên mặt da gọi là ban, hình nhỏ như hạt tấm, sắc hồng hoặc tím nổi cao trên mặt da gọi là chẩn.
斑痕灸	bān hén jiǔ	Ban ngân cứu	Phương pháp cứu thành mủ, thành sẹo bằng mồi ngải còn gọi là hoá nùng cứu.
斑禿	bān tū	Ban thốc	Cũng gọi là du phong, là chứng tóc rụng từng mảng.
盘	pán	Bàn	Xoay quanh
盘疝	pán shàn	Bàn sán	Bệnh đau xoắn ở vùng rốn.
盘肠气	pán cháng qì	Bàn trường khí	Chứng sán khí đau ở trong khoang bụng, ở vùng tiểu trường (gọi là “sán khí”, “Tiểu trường khí”, “tiểu trường khí thống”)
盘肠痈	pán cháng yōng	Bàn trường ung	Ung nhọt ở ruột mà có xu thế làm mủ chảy ra ở thành bụng hoặc vùng rốn.
半表半里	bàn biǎo bàn lǐ	Bán biểu bán lý	Bệnh đang ở vị trí của kinh thiếu dương đã ly khai phần biểu của kinh thái dương, nhưng chưa vào phần lí của kinh Dương minh, cho nên gọi là bán biểu bán lí, có các triệu chứng: nóng rét qua lại, ngực sườn đầy đau, tâm phiền, nôn mửa, không muốn ăn, miệng đắng, họng khô, chóng mặt.
半产	bàn chǎn	Bán sản	Có thai được hơn 3 tháng, thai nhi đã thành hình rồi bị sảy thai, thì gọi là “Tiểu sản” hoặc “bán sản”.

半身不遂	bàn shēn bù suì	Bán thân bất toại	Di chứng của bệnh trúng phong, một phía người tê liệt, vận động khó khăn, lâu ngày khô teo dần, tê dại không cử động được thì gọi là “Thiên khô”.
半身汗	bàn shēn hàn	Bán thân hãn	Mùa nóng mà chỉ ra mồ hôi ở một bên người .
半刺	bàn cì	Bán thích	Một thủ thuật châm để chữa bệnh ở phế, cách châm là châm kim vào rất nông và rút kim ra rất nhanh không làm tổn hại đến phần thịt.
半腱肌	bàn jiàn jī	Bán kiện cơ	Cơ bán gân
半膜肌	bàn mó jī	Bán mạc cơ	Cơ bán mạc
本草	běn cǎo	Bản thảo	Sách ghi chép các vị thuốc, vị thuốc tuy gồm đủ các loại động vật, thực vật, khoáng vật, nhưng loại thảo nhiều nhất, nên đặt tên sách là bản thảo.
本节	běn jié	Bản tiết	Đốt gốc, đốt thứ nhất của ngón tay ngón chân.
髌	bìn	Bận	Xương đầu gối
贫血	Pín xuè	Bần huyết	Thiếu máu
旁针刺	páng zhēn cì	Bàng châm thích	Cách châm 1 huyệt mà dùng 2 kim, một kim châm thẳng, một kim châm xiên.
膀胱	bǎng guāng	Bàng quang	Cơ quan chứa đụng tân dịch và bài tiết nước tiểu, là 1 phủ trong 6 phủ, có quan hệ biểu lí với thận.
膀胱咳	bǎng guāng ké	Bàng quang khái	Chứng ho thuộc bệnh bàng quang, khi ho thì bật nước đái ra
膀胱气闭	bǎng guāng qì bì	Bàng quang khí bế	Cơ năng khí hoá của bàng quang bị trở ngại, xuất hiện các chứng bụng dưới đầy chướng, tiểu tiện bí, không thông lợi.
膀胱虚	bǎng guāng xū hán	Bàng quang hư hàn	Chứng trạng són đái, đái vội, đái vặt.

寒
膀胱湿热	bǎng guāng shī rè	Bàng quang thấp nhiệt	Bàng quang bị thấp nhiệt, sinh ra các chứng đi tiểu luôn, đi tiểu gấp, đi tiểu ít mà đau, nước tiểu vàng đỏ, hoặc ra huyết.
膀胱炎	Páng guāng yán	Bàng quang viêm	Viêm bàng quang
膀胱结石	Páng guāng jiē shí	Bàng quang kết thạch	Sỏi bàng quang
泡	pào	Bào	Cách chế thuốc bằng nước, cho thuốc ngâm vào nước một lúc để giảm bớt tính mãnh liệt của thuốc.
炮	pào	Bào	Cách chế thuốc bằng lửa, đổ thuốc vào nồi có nhiệt độ cao, sao nhanh một lúc, đến khi bốc khói và thuốc vàng khô là được, mục đích để giảm bớt tính mãnh liệt của thuốc.
炮制	pào zhì	Bào chế	Nói chung về chế các vị thuốc, dùng nước dùng lửa, hoặc cả nước và lửa, tác động vào thuốc bằng các cách khác nhau, để làm thay đổi tính chất của thuốc, theo ý định của thầy thuốc.
炮炙	pào zhì	Bào chích	Tên gọi chung cho cách gia công xử lý dược liệu, vốn là 2 phương pháp chế biến khác nhau.
胞宫	bāo gōng	Bào cung	Tử cung, dạ con.
胞气	bāo qì	Bào khí	Khí trong huyết hải (bào cung) ở bụng dưới.
胞脸	bāo liǎn	Bào kiểm	Mi mắt cũng gọi là mục bào, nhãn bào, mục lý, mục sào, nhục luân.
胞漏	bāo lòu	Bào lậu	Chứng bệnh sau khi đẻ ở âm đạo có thứ dịch như huyết chảy ra mà bụng không đau.
胞脉	bāo mài	Bào mạch	Đường mạch phân bố ở trên tử cung trong đó bao gồm cả mạch

			xung và mạch nhâm có tác dụng chính đối với vấn đề kinh nguyệt và nuôi dưỡng thai nhi.
胞门	bāo mén	Bào môn	Miệng tử cung.
胞脏	bāo zàng	Bào tạng	Cũng gọi là bào cung, nữ tử bào, tử tạng.
胞脱	bāo tuō	Bào thoát	Sa dạ con.
胞水	bāo shuǐ	Bào thuỷ	Nước đầu ối (cũng gọi là thai thuỷ)
胞痹	bāo bì	Bào tý	Bàng quang bị tắc không thông, xuất hiện các chứng: bụng dưới trướng đầy, tiểu tiện sáp rít không thông, đè bụng dưới có điểm đau, nguyên nhân là do tà khí phong hàn thấp xâm phạm vào bàng quang làm cho khí hoá của bàng quang bị mất bình thường mà gây nên.
胞阻	bāo zǔ	Bào trở	Phụ nữ có thai đau bụng, có khi âm đạo ra huyết, do khí huyết ở bào mạch rối loạn gây trở ngại đến bào thai.
胞殖	bāo zhí	Bào trực	Niêm mạc tử cung.
胞衣	bāo yī	Bào y	Rau thai nhi, màng bọc thai dính với tử cung, mặt dưới có cuống rau thông với rốn thai nhi.
胞衣不下	bāo yī bù xià	Bào y bất hạ	Sau khi thai nhi đã ra một thời gian lâu mà rau thai không ra được.
报刺	bào cì	Báo thích	Một cách châm để chữa chứng đau nhức không có chỗ cố định, cách châm là tìm ra chỗ đau, châm thẳng vào một kim, lưu kim không rút ra, lấy tay trái tìm ra điểm đau, khác rồi mới rút kim, lại châm kim vào chỗ đau thứ hai.
豹文刺	bào wén cì	Báo văn thích	Một thứ châm đẻ chữa bệnh của tâm tạng cách châm là nhiều chỗ

			xung quanh chô đau châm vào mạch máu nhỏ để đưa huyết ứ đọng ra ngoài.
报儿痨	bào ér láo	Báo nhi lao	Chứng trạng phụ nữ mang thai, ho kéo dài, kèm theo ngũ tâm phiền nhiệt, thai động không yên.
暴喑	bào yīn	Bạo âm	Mất tiếng đột ngột.
暴病	bào bìng	Bạo bệnh	Bệnh mới phát dữ dội, bệnh đột nhiên phát ra nguy cấp.
暴注	bào zhù	Bạo chú	Đột nhiên đi tả, ỉa chảy dữ dội như rót nước xuống rất mạnh.
暴聋	bào lóng	Bạo lung	Điếc đột ngột
暴盲	bào máng	Bạo manh	Mất thị lực đột ngột
暴热	bào rè	Bạo nhiệt	Sốt cao đột ngột
暴仆	bào pū	Bạo phốc	Đột nhiên hôn mê ngã ra.
暴厥	bào jué	Bạo quyết	Đột nhiên ngã ra mê man, mạch đập nhanh, vì khí bốc lên mạnh.
暴脱	bào tuō	Bạo thoát	Bệnh lý nguy hiểm, biểu hiện cuối cùng là thoát chứng.
保婴	bǎo yīng	Bảo anh	Bảo vệ trẻ em.
保健功	bǎo jiàn gōng	Bảo kiện công	Một cách luyện tập để bảo vệ sức khoẻ bằng tự xoa bóp ngũ quan, vận động gân cốt, kết hợp với hô hấp.
八正	bā zhèng	Bát chính	(1)Vị trí chính của 8 phương, như đông, tây, nam bắc, đông nam, tây nam, đông bắc, tây bắc (2) Chính khí trong 8tiết: lập xuân, lập hạ, lập thu, lập đông, đông chí, hạ chí, xuân phân, thu phân.
八纲	bā gāng	Bát cương	8 nội dung: âm, dương, biểu, lý, hư, thực, hàn, nhiệt.
八疜	bā xià	Bát hà	8 chứng hà (kết thành khối trong bụng) thanh hà, hoàng hà, táo hà,

			huyết hà, chi hà, xà hà, miết hà.
八候	bā hòu	Bát hậu	8 triệu chứng của bệnh kinh phong trẻ em: (1). Súc(co dật), (2) Ních (nắm tay, mở tay) (3) Xiết (xo vai rụt cổ) (4) Chiên (run ) (5) Phản (uốn ván ) (6) Dẫn (dương tay ra) (7) Thoán (trợn mắt) (8) Thị (đờ mắt ).
八会穴	bā huì xué	Bát hội huyệt	8 huyệt quan trọng có liên quan với 1 số cơ năng sinh lý của toàn thân (1) Khí hội ở huyệt Đản trung, (2) Huyết hội ở huyệt cách du (3) Cốt hội ở huyệt đại trữ (4) Cân hội ở huyệt dương lăng tuyền (5) Tuỷ hội ở huyệt huyền chung (6) Mạch hội ở huyệt thái uyên (7) Tạng hội ở huyệt Chương môn (8) Phủ hội ở huyệt trung quản.
八虚	bā xū	Bát hư	8 nơi xung yếu của chân khí và huyết dịch thường qua lại: 2 khuỷu tay, 2 hố nách, 2 khoeo chân.
八溪	bā xī	Bát khê	8 chỗ lõm nhỏ trên đường tiếp giáp lẫn nhau của các cơ thịt, 2 khuỷu tay, 2 cổ tay, 2 đầu gối, 2 cổ chân.
八髎	bā liáo	Bát liêu	8 huyệt ở 8 lỗ xương cùng, 2 huyệt thương liêu, 2 huyệt thứ liêu, 2 huyệt trung liêu, 2 huyệt hạ liêu.
八里脉	bā lǐ mài	Bát lý mạch	8 mạch thường thuộc về bệnh ở phần lí: vi, trầm, hoãn, sắc, trì, phục, nhu, nhược.
八法	bā fǎ	Bát pháp	Các pháp chữa bệnh được tổng hợp lại thành 8 phép chính: (1) Hãn (làm cho ra mồ hôi) (2) Hoà (điều hoà, hoà giải) (3) Hạ (xổ cho đi đại tiện) (4 ) Tiêu (làm cho tiêu tán chất tích trệ nhưng kết). (5) Thổ (làm cho nôn mửa) (6) Thanh (làm cho mát giảm bớt nhiệt) (7) Ôn (làm cho ấm, tăng thêm nhiệt lương). (8) Bổ (bồi bổ các phần suy yếu trong cơ

			thể).
八风	bā fēng	Bát phong	Gió từ 8 phương đến.(1) Gió nam gọi là Đại nhược phong. (2). Gió tây nam gọi là Mưu phong, (3) Gió tây gọi là Cương phong. (4) Gió tây bắc gọi là Chiết phong. (5) Gió bắc gọi là đại cương phong.(6) Gió đông bắc gọi là Hung phong. (7) Gió đông gọi là Anh nhi phong .(8) Gió đông nam gọi là nhược phong.Vì mỗi thứ gió đến thường có đúng lúc và không đúng lúc và đều có ảnh hưởng đến thời tiết, khí hậu, đến sự sống, nên mới có các tên gọi khác nhau.
八廓	bā kuò	Bát quách	Quách cũng như thành quách, có nghĩa là để bảo vệ chống đỡ, Nhãn khoa thời xưa chia mắt thành 8 quách gọi là: Thuỷ phong, thiên, địa, hoả, lôi, trạch, sơn.
八邪	bā xié	Bát tà	8 thứ tà khí sinh bệnh, gió, rét, nắng, ẩm thấp, no, đói, mệt nhọc, nhàn rỗi.
八邪穴	bā xié xué	Bát tà huyệt	8 huyệt ở chỗ giữa nhánh xương của 5 ngón tay trên mu bàn tay, gồm 2 huyệt: Đại đô, 2 huyệt thượng đô, 2 huyệt trung đô, 2 huyệt hạ đô, chủ trị ngón tay đau, tê và đầu gáy cứng đau.
八节	bā jié	Bát tiết	(1) Khớp xương ở đùi và 2 cẳng tay, mỗi bên có 4 khớp, 2 bên có 8 khớp.
八要	bā yào	Bát yếu	8 điều cốt yếu cần xét kỹ trong việc trị bệnh hư, thực, hàn, nhiệt, tà, chính, nội, ngoại.
拔针	bá zhēn	Bạt châm	Rút kim châm ra.
拔火罐	bá huǒ guàn	Bạt hoả quyền	Phép giác, để rút khí độc, máu xấu hoặc mủ nhọt ra.
拔伸	bá shēn	Bạt thân	Một thủ thuật trong việc nắn xương, kéo 2 đầu xương của bệnh nhân thẳng ra để nắn hai đầu xương gãy vào thẳng trục.

拔牙	Bá yá	Bạt nha	Nhổ răng
冰瑕障	bīng xiá zhàng	Băng hà chướng	Chứng viêm giác mạc gây mủ trong nhãn khoa.
崩血	bēng xiě	Băng huyết	Phụ nữ bị xuất huyết từ âm đạo, máu ra nhiều như đổ nước.
崩漏	bēng lòu	Băng lậu	Băng là băng huyết, băng kinh; Lậu là rong huyết, rong kinh.
绷带	bēng dài	Băng đới(đái)	Vải băng
硼酸	Péng suān	Bằng toan	Axit boric, hàn the
不育	bù yù	Bất dục	Nam giới không có năng lực sinh dục như vì tinh lạnh, thận yếu hoặc vì bộ phận sinh dục phát triển không được hoàn chỉnh.
不孕	bù yùn	Bất dựng	Phụ nữ không chửa đẻ .
不得眠	bù de mián	Bất đắc miên	Mất ngủ hoặc ngủ không say, cũng gọi là bất mị.
不得前后	bù de qián hòu	Bất đắc tiền hậu	Không đại tiểu tiện được .
不定穴	bù dìng xué	Bất định huyệt	Cũng là Á thị huyệt, huyệt không định trước.
不寐	bù mèi	Bất mị	Mất ngủ, không ngủ sâu.
不能瞬	bù néng shùn	Bất năng thuấn	Mắt không chuyển động được.
不月	bù yuè	Bất nguyệt	Phụ nữ không thấy kinh nguyệt.
不语	bù yǔ	Bất ngữ	Không nói được .
不仁	bù rén	Bất nhân	Tê dại, da thịt tê dại không có cảm giác.
不乳	bù rǔ	Bất nhũ	Trẻ đã sinh được 12 giờ rồi, miệng họng không có bệnh gì mà không bú được.
不内外	bù nèi wài yīn	Bất nội ngoại nhân	Nguyên nhân gây bệnh không phải do tác nhân của ngoại cảm,

因			tác nhân của xã hội mà là do hoạt động của con người gây ra, như ăn uống làm bụng thất thường, bị đâm chém, bị trùng thú cắn, bị chết đuối, bị trúng độc, giun sán…
不服水土	bù fú shuǐ tǔ	Bất phục thuỷ thổ	Không thích nghi với khí hậu và nước uống vùng mới đến cư trú.
不收	bù shōu	Bất thu	Không co lại được, như “tứ chi bất thu” là tay chân không co lại được.
不便	bú biàn	Bất tiện	(1) Không đi lại được (2) Cử đông không thuận tiện .
不省人事	bù xǐng rén shì	Bất tỉnh nhân sự	Mê man không biết gì .
不传	bù chuán	Bất truyền	Bệnh ngoại cảm, tà còn ở tại một kinh, chưa truyền sang kinh khác.
闭症	bì zhèng	Bế chứng	Chứng bế, trong quá trình tấn công mạnh của tà khí nếu chính khí không chống đỡ nổi thì tà khí sẽ hãm ở trong làm cho công năng của tạng phủ bị bế tắc và sinh ra chứng bế, ví dụ ở bệnh trúng phong nếu tinh thần hôn mê, hàm răng mím chặt, 2 tay nắm chặt, đờm dãi nghẹn tắc thì gọi là chứng bế của trúng phong.
闭经	bì jīng	Bế kinh	Không có kinh, tắt kinh .
闭藏	bì cáng	Bế tàng	Đóng kín lại không phát tiết ra, ví dụ như nói mùa đông là mùa bế tàng, cho nên đến mùa đông thì côn trùng ẩn nấp, cây cối rụng hết lá, nước đông thành băng, lỗ chân lông khép kín.
闭暑	bì shǔ	Bế thử	Khí nắng ẩn náu ở trong người

髀骨	bì gú	Bế cốt	Xương đùi .
闭孔神经	bì kǒng shén jīng	Bế khổng thần kinh	Thần kinh bịt
髀枢	bì shū	Bễ khu	Xương hoàn khiêu, vì là chỗ lắp vào của xương bễ cốt, có tác dung quay trở, cho nên gọi là bễ khu .
病根	bìng gēn	Bệnh căn	Gốc bệnh
病机	bìng jī	Bệnh cơ	Cơ chế sinh bệnh
病主	bìng zhǔ	Bệnh chủ	Nguyên nhân của bệnh, như nói “bệnh chủ yên tại” tức là nguyên nhân bệnh ở đâu.
病症	bìng zhèng	Bệnh chứng	Triệu chứng của bệnh.
病候	bìng hòu	Bệnh hậu	Hiện tương của tật bệnh phản ảnh ra, bao gồm cả triệu chứng hình thể người bệnh .
病理	bìng lǐ	Bệnh lý	Nguyên lí chung, quy luật chung của bệnh tật.
病理切片	Bìng lǐ qiē piàn	Bệnh lý thiết phiến	Bệnh phẩm
病脉	bìng mài	Bệnh mạch	Mạch của bệnh, trái với mạch bình thường .
病人	bìng rén	Bệnh nhân	Người bệnh
病人辩证	bìng rén biàn zhèng	Bệnh nhân biện chứng	1 trong những phương pháp biện chứng thi trị.
病温	bìng wēn	Bệnh ôn	Những bệnh nhiễm khuẩn, truyền nhiễm do ôn tà gây nên.
病色	bìng sè	Bệnh sắc	Sự biến hoá của bệnh tật phản ánh ra ở màu sắc, khi chẩn đoán lấy màu sắc ở mặt làm chủ yếu,

			có chia ra sắc “thiện” (bệnh dễ chữa ), sắc “ác” bệnh khó chữa.
病情	bìng qíng	Bệnh tình	Tình hình chuyển biến của bệnh.
病情好转	Bìng qíng hǎo zhuǎn	Bệnh tình hảo chuyển	Bệnh tình thuyên chuyển
病情恶化	Bìng qíng è huà	Bệnh tình ác hóa	Bệnh tình xấu đi, chuyển thành ác tính
病传	bìng chuán	Bệnh truyền	Sự truyền biến của bệnh tật, như bệnh từ kinh này truyền sang kinh khác (có tuần kinh truyền, quá kinh truyền, bất truyền, tái truyền, thuận truyền, nghịch truyền).
病房	bìng fáng	Bệnh phòng	Phòng bệnh
病床	bìng chuáng	Bệnh sàng	Giường bệnh
病历	Bìng lì	Bệnh lịch	Bệnh án
病史	Bìng shǐ	Bệnh sử	Lịch sử bệnh tật
皮部	pí bù	Bì bộ	Từng vùng da thuộc sự chi phối của từng đường kinh chính. Theo đường đi khác nhau của 12 kinh chính chia thành 12 vùng da, gọi là “thập nhị bì bộ” chúng cũng là nơi phản ánh của 12 kinh mạch ở phần ngoài da.
皮瓣	Pí bàn	Bì biện	Mảnh da
皮毛梅针	Pí máo méi zhēn	Bì mao mai châm	Phương pháp châm gài kim dưới da
皮下出	Pí xià chū xiě	Bì hạ xuất huyết	Xuất huyết dưới da

血
皮下注射	Pí xià zhù shè	Bì hạ chú xạ	Tiêm dưới da
皮质下	pí zhí xià	Bì chất hạ	Dưới võ não
皮毛	pí máo	Bì mao	Nói chung về da và lông.
皮内针	pí nèi zhēn	Bì nội châm	Châm trong da, châm hội bì, dùng hào châm dài khoảng một thốn, châm xiên vào trong da, dùng băng dính dán cố định, rồi lưu kim từ 1 đến 7 ngày.
皮翻症	pí fān zhèng	Bì phiên chứng	Chứng lộn mí mắt (hay phát ở mí mắt dưới ) .
皮肤	pí fū	Bì phu	Bì là da người, phu là da dính với thịt ở trong, nói chung là lớp da.
皮肤科	Pí fū kē	Bì phu khoa	Khoa da liễu (bệnh ngoài da)
皮肤病	Pí fū bìng	Bì phu bệnh	Bệnh da, ngoài da
皮肤针	pí fū zhēn	Bì phu châm	Tức là mai hoa châm hoặc thất tinh châm, dùng 5~7 cái kim may buộc lại với nhau, xếp mũi kim ngang bằng rồi cố định vào một cái cán nhỏ, làm chuỗi kim gõ nhẹ mũi kim trên mặt da.
皮腠	pí còu	Bì thấu	(1) Đường vân của da thịt .(2) Chỗ giáp tiếp da với thịt.
皮水	pí shuǐ	Bì thuỷ	Một loại trong bệnh thuỷ thũng có đặc trưng là: bệnh phát từ từ, phù khắp toàn thân, mình mẩy nặng nề, đau nhức, không có mồ hôi, da lạnh, ấn tay vào thì lõm sâu, mạch phù, phần nhiều vì tỳ hư thấp nhiều, nước tràn ra da, gây nên.
皮痹	pí bì	Bì tý	Chứng tý ở da, da lạnh mà tê.

皮別清浊	pí bié qīng zhuó	Bì biệt thanh trọc	Quá trình tiêu hoá và phân gạn thức ăn.
贲门	bì mén	Bí môn	Miệng trên dạ dày.
秘方	mì fāng	Bí phương	Phương thuốc kinh nghệm không truyền ra ngoài.
痞气	pǐ qì	Bĩ khí	1 trong 5 thứ bệnh tích, thuộc về bệnh của tỳ, có khối sưng lồi lên như cái khay úp ở bên phải dạ dày, lâu ngày không khỏi thì sinh vàng da, ăn uống kém, người gầy róc, chân tay yếu sức.
痞块	pǐ kuài	Bĩ khối	Khối tích ở trong bụng .
痞满	pǐ mǎn	Bĩ mãn	Bĩ là cảm thấy ở trong vùng ngực bụng có sự trở tắc khó chịu. Có khi vì nhiệt tà ưng trệ, có khi vì khí hư khí trệ, mãn là cảm giác đầy.
砭法	biān fǎ	Biêm pháp	Cách chích mụn nhọt của thời xưa.
砭石	biān shí	Biêm thạch	Đá mài nhọn để châm ở thời đồ đá.
砭射	biān shè	Biêm xạ	Dùng miếng sành hoặc đá mài nhọn rạch cho rách da, để chữa sưng nóng kết ở cục bộ.
边头风	biān tóu fēng	Biên đầu phong	Đầu nhức như búa bổ, một bên đầu sưng đỏ như nổi hạch.
扁桃体	biǎn táo tǐ	Biên đào thể	Amidan
扁桃体炎	biǎn táo tǐ yán	Biên đào thể viêm	Amidal
扁桃体切除	Biǎn táo tǐ qiē chú	Biển đào thể thiết trừ	Cắt bỏ amiđan

骈产	pián chǎn	Biền sản	Sinh đôi (cũng gọi là song kinh)
变蒸	biàn zhēng	Biến chưng	(1) Hiện tượng phát sốt ở trẻ nhỏ.(2) Từng thời kỳ biến đổi theo sự phát dục của trẻ nhỏ, trẻ sinh được 32 ngày gọi là một biến, 64 ngày gọi là một chưng, 192 ngày gọi là một đại chưng, 3 lần đại chưng mới hết thời kỳ biến chưng, “biến ” là tính tình biến đổi, “chưng” là phát sốt nhẹ. Biểu hiện của biến chứng trên lâm sàng là: sốt nhẹ, tai và vùng mông lạnh, ngoài ra không có chứng trạng gì khác. Đây là hiện tượng sinh lý bình thường trong quá trình phát dục của trẻ nhỏ.
变证	biàn zhèng	Biến chứng	Triệu chứng lâm sàng chuyển nặng hơn, phức tạp hơn.
辨证	biàn zhèng	Biện chứng	Phương pháp biện chứng, căn cứ vào sự diễn biến của triệu chứng, vận dụng kinh nghiệm và lý luận mà tìm ra nguyên nhân và cơ chế sinh bệnh.
辨证论治	biàn zhèng lùn zhì	Biện chứng luận trị	Phương pháp chẩn đoán phân tích và hệ thống những triệu chứng bệnh từ đó đề ra phương pháp điều trị, cũng gọi là biện chứng thi trị.
辨络脉	biàn luò mài	Biện lạc mạch	Phép xem đường lạc mạch nổi lên ở da, để tìm ra bệnh ở tạng phủ kinh lạc.
辨舌	biàn shé	Biện thiệt	Cách nhận xét phân biệt về chất lưỡi, rêu lưỡi và hình dạng cử động của lưỡi để chẩn đoán bệnh.
辫子	biàn zi	Biện tử	Cái bím, đuôi sam
别络	bié luò	Biệt lạc	Đường lạc mạch tách từ đường kinh mạch ra, để nối tiếp kinh này với kinh khác.
表症	biǎo zhèng	Biểu chứng	Chứng bệnh khi tà khí còn ở phần biểu, tà khí lục dâm xâm nhập vào phần bì mao kinh lạc

			gây nên những triệu chứng như phát sốt, sợ rét, nhức đầu, đau thân mình, ho, ngạt mũi, mạch phù, rêu lưỡi mỏng trắng, thì gọi là biểu chứng.
表寒	biǎo hán	Biểu hàn	Tà khí phong hàn xâm phạm vào phần biểu của cơ thể, gây nên các triệu chứng phát sốt, sợ rét, không có mồ hôi, nhức đầu, cứng gáy, đau các khớp xương, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch phù khẩn.
表寒里热	biǎo hán lǐ rè	Biểu hàn lý nhiệt	1 loại biểu hiện biểu lý hàn nhiệt lẫn lộn.
表虚	biǎo xū	Biểu hư	Khí dương bảo vệ ở phần biểu bị hư xuy, tầng thấu lí không kín chặt, có triệu chứng là ra mồ hôi, sợ gió, mạch phù hoãn vô lực.
表虚里实	biǎo xū lǐ shí	Biểu hư lý thực	1 loại biểu hiện biểu lý hư thực lẫn lộn.
表里	biǎo lǐ	Biểu lí	Biểu là phần kinh dương và phần ngoài, lí là phần kinh âm và tạng phủ ở trong, biểu lí là sự phân biệt về vị trí nông sâu của bệnh.
表里不固	biǎo lǐ bù gù	Biểu lí bất cố	Tình trạng biểu khí không bền vững.
表里传	biǎo lǐ chuán	Biểu lí truyền	Sự truyền biến của bệnh, tà từ biểu vào lí hoặc từ lí ra biểu.
表热	biǎo rè	Biểu nhiệt	Tà khí phong nhiệt ở ngoài, xâm phạm vào phần biểu của cơ thể, thường xuất hiện các triệu chứng phát sốt, sợ gió, nhức đầu, khát nước rêu lưỡi trắng mỏng hoặc hơi vàng, mạch phù sác.
表实	biǎo shí	Biểu thực	Khi hàn tà từ ngoài xâm phạm vào cơ thể làm cho tầng thấu lí bị bít kín lại, khí dương của cơ thể

			dồn ra cơ biểu để chống lại với tà khí, gây nên các triệu chứng như nhức đầu, không có mồ hôi, đau thân mình, mạch phù mà có lực, thì gọi là biểu thực.
表里同病	biǎo lǐ tóng bìng	Biểu lý đồng bệnh	Tình trạng biểu và lý cùng xuất hiện 1 số bệnh có tính chất như nhau.
表里双解	biǎo lǐ shuāng jiě	Biểu lý Song giải	Sử dụng cùng 1 lúc thuốc giải biểu và thuốc công hạ hoặc thanh lý.
表皮	Biǎo pí	Biểu bì	Biểu bì (lớp da trên mặt)
平按	píng àn	Bình án	Mức ấn tay trung bình không nặng không nhẹ khi xem mạch .
平肝	píng gān	Bình can	Phép chữa làm cho can khí bình thường lại khi can dương cang thịnh lên, để chữa các chứng như nhức đầu, hoa mắt, chóng mặt …
平旦	píng dàn	Bình đán	Lúc mờ sáng, như nói “bình tán nhiệt” là chứng phát sốt lúc mờ sáng.
平气	píng qì	Bình khí	(1) Khí hâu đúng lúc không sớm không muộn .(2) Điều hoà cho khí âm dương được thăng bằng.
平脉	píng mài	Bình mạch	Mạch không có bệnh, mạch nhân nghinh với mạch thốn khẩu nhịp nhang tương ứng bằng nhau, không to không nhỏ gọi là bình mạch. 1 lần trở ra mạch đập 2 lần, hít vào mạch đập 2 lần, mạch không to, không nhỏ, cũng gọi là bình mạch.
平人	píng rén	Bình nhân	Người âm dương quân bình, khí huyết điều hoà khoẻ mạnh không bệnh tật.
平息	píng xī	Bình tức	Hơi thở bình thường .
平衡区	píng héng qū	Bình hành khu	Khu thăng bằng

丙	bǐng	Bính	Tên can thứ 3 trong 10 thiên can, bính thuộc dương hoả, tương ứng với tiểu trường, với phương nam: như nói tâm là “đinh hoả” (âm hoả) tiểu trường là “bính hoả”(dương hoả) .
晡热	bū rè	Bô nhiệt	Sốt vào khoảng sau buổi trưa, từ 3~5 giờ .
哺乳	bǔ rǔ	Bộ nhũ	Bú sữa .
部门人员	Bù mén rén yuán	Bộ môn nhân viên	Nhân viên của ngành
部分切除	Bù fen qiē chú	Bộ phận thiết trừ	Cắt bỏ bộ phận, bộ phận bị cắt bỏ
补	bǔ	Bổ	Bồi bổ vào chỗ suy thiếu của cơ thể.
补阴	bǔ yīn	Bổ âm	Phép chữa chứng âm hư.
补阳	bǔ yáng	Bổ dương	Phép chũa chứng dương hư.
补药	Bǔ yào	Bổ dược	Thuốc bổ
补养	bǔ yǎng	Bổ dưỡng	Phương pháp chữa các chứng hư, cũng gọi là bổ pháp, bổ ích.
补火	bǔ huǒ	Bổ hoả	Phép chữa chứng mệnh môn, hoả suy, ví dụ chứng đi tả vào lúc mờ sáng, gọi là “ngũ cạnh tả” hoặc “kê minh tả” thì phép chữa là bổ mệnh môn hoả, vì nguyên nhân của chứng này là do mệnh môn hoả suy.
补火生土	bǔ huǒ shēng tǔ	Bổ hoả sinh thổ	Cũng gọi là ôn bổ mệnh môn. Phương pháp ôn bổ mệnh môn để khôi phục công năng vận hoá của tỳ.
补血	bǔ xiě	Bổ huyết	Phép chữa chứng huyết hư.

补虚	bǔ xū	Bổ hư	Phép chữa chính khí hư, bồi bổ chính khí.
补气	bǔ qì	Bổ khí	Phép chữa chứng khí hư.
补气止血	bǔ qì zhǐ xiě	Bổ khí chỉ huyết	Phương pháp chữa chứng xuất huyết kéo dài do khí hư, cũng gọi là bổ khí huyết.
补气固表	bǔ qì gù biǎo	Bổ khí cố biểu	Phép chữa chứng ra mồ hôi bằng bổ khí.
补气解表	bǔ qì jiě biǎo	Bổ khí giải biểu	Cũng gọi là ích khí giải biểu, chữa chứng khí hư cảm mạo.
补母	bǔ mǔ	Bổ mẫu	Một cách bổ gián tiếp, bổ vào mẹ để bồi dưỡng các con, ví dụ như lý thuộc thổ là tạng mẹ, phế thuộc kim là tạng con, phế bị suy hư ho lâu ngày, nói yếu, thở ngắn hơi, người mệt, uống thuốc bổ phế, không có công hiệu, sau dùng thuốc bổ tỳ thì bệnh khỏi, đó là vì lẽ “làm cho mẹ mạnh lên để mẹ đủ nuôi con” .
补法	bǔ fǎ	Bổ pháp	Phép bồi bổ để chữa các loại bệnh thuộc về suy nhược.
补泻	bǔ xiè	Bổ tả	Bổ là bổ chính khí, tả là công trục tà khí, có tà khí thực thì phải tả, có chính khí hư thì phải bổ.
补泻法	bǔ xiè fǎ	Bổ tả pháp	Phép bổ tả
补剂	bǔ jì	Bổ tễ	Những phương thuốc bổ để chữa các loại bệnh suy nhược.
补肾纳气	bǔ shèn nà qì	Bổ thận nạp khí	Phương pháp chữa thận không nạp khí gây hen suyễn.
补中	bǔ zhōng	Bổ trung	Bổ vào trung tiêu tỳ vị.

补牙	Bǔ yá	Bổ nha	Trám răng, đắp răng, hàn răng
补牙料	Bǔ yá liào	Bổ nha liệu	Vật liệu hàn răng, xi măng trám răng
培土	péi tǔ	Bồi thổ	Bồi bổ tỳ thổ, để làm cho cơ năng vận hoá của tỳ được bình thường.
培土抑木	péi tǔ yì mù	Bồi thổ ức mộc	Cũng gọi là kiện tỳ, sơ can, dùng để chữa can vượng tỳ hư.
培土生金	péi tǔ yì mù	Bồi thổ sinh kim	Phương pháp bổ tỳ thổ nhằm chữa các tật bệnh phế tạng suy hư, cũng gọi là bổ tỳ ích phế.
背	bèi	Bối	Mặt sau cơ thể gồm vùng sau ngực lưng và thắt lưng.
背骨	bèi gú	Bối cốt	12 đốt sống lưng.
背俞	bèi yú	Bối du	Huyệt du của tạng phủ ở phía lưng.
背反张	bèi fǎn zhāng	Bối phản trương	Uốn ván.
背痈	bèi yōng	Bối ung	(cũng gọi là phát bối) mụn nhọt mọc ở vùng lưng.
背阔肌	bèi kuò jī	Bối khoát cơ:	Cơ cân lưng
奔豚	bēn tún	Bôn đồn	Bệnh thuộc về thận, phát ra từng cơn, mỗi khi phát thì có luồng khí từ bụng dưới xông ngược lên họng, bụng đau xoắn, ngực tức, thở gấp, choáng đầu, hoa mắt, tim hồi hộp, phiền nóng, vật vã, có khi còn có hiện tượng nóng rét, nôn ra mủ, hết cơn thì phát lại như bình thường.
盆腔	pén qiāng	Bồn khang	Khung chậu
盆腔炎	Pén qiāng yán	Bồn khang viêm	Viêm hố chậu
偪血妄行	bī xiě wàng xíng	Bức huyết vọng hành	Huyết bị nhiệt chứng gây xuất huyết.

THUẬT NGỮ TIẾNG TRUNG TRONG YHCT VẦN C

膈	gé	Cách	Cách mô
格阴	gé yīn	Cách âm	Sự biến hoá bệnh lí vì nhiệt tà kết sâu ở trong làm cho khí dương bị ngăn chặn lại không thấu đạt ra ngoài được, mà xuất hiện triệu chứng trong thì thực nhiệt, ngoài thì giả hàn.
格阳	gé yáng	Cách dương	Sự biến hoá bệnh lí, vì âm hàn quá thịnh ở trong, làm cho khí dương bị ngăn cách ở ngoài mà xuất hiện triệu chứng: trong thì thực hàn, ngoài thì giả nhiệt.
格盐灸	gé yán jiǔ	Cách diêm cứu	Phép cứu cách muối.
格姜灸	gé jiāng jiǔ	Cách khương cứu	Phép cứu cách gừng.
格蒜灸	gé suàn jiǔ	Cách toán cứu	Phép cứu cách tỏi.
膈洞	gé dòng	Cách động	Bệnh trên thì không ăn uống được, dưới thì ỉa chảy.
膈盲	gé máng	Cách hoang	“Cách” là hoành cách mô (cách mạc) chỗ phân biệt ranh giới giữa khoang ngực khoang bụng, trên thì tâm phế, dưới thì trường vị. Trong hệ kinh lạc có nhiều đường kinh đi xuyên qua hoành cách mô. “Hoang” là cái màng ở dưới tim trên cách mạc, màng ở phía ngoài ruột cũng gọi là hoang.
隔膜	gé mó	Cách mạc	Hoành cách mô, cơ hoành (còn đọc là mô).
膈脉	gé mài	Cách mạch	Mạch cách, trong 28 loại mạch, mạch đến cứng và to, nhưng ấn tay vào thì ở giữa trống rỗng thường xuất hiện các trường hợp mất máu, mất tinh.

膈嗽	gé sòu	Cách thấu	Chứng ho xuất phát từ hoành cách mô, chứng này ho ra đờm cục .
膈痛	gé sòu	Cách thống	Chứng đau ở vùng ngực, cơ hoành, không phải như chứng tâm thống, chỉ đau ở chỗ kẽ xương sườn .
膈消	gé xiāo	Cách tiêu	(1) Là thượng tiêu. (2) Chứng cách tiêu, có triệu chứng là uống nước rất nhiều, thường có kiêm các chứng miệng khô, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, đi tiểu nhiều hoặc uống 1 phần đi tiểu 2 phần, gầy nhanh, người mệt, sức yếu, thở ngắn, mạch trầm trì.
膈中	gé zhōng	Cách trung	(1) Ở trong lồng ngực.(2) Trong lồng ngực có sự ngăn cách tắc trở không thông, ăn vào thì nôn ra, sau nôn ra cả nước bọt.
膈肠	gé cháng	Cách trường	Trong ruột khô kết như có vật gì ngăn cách ở trong.
疳病	gān bìng	Cam bệnh	Bệnh cam trẻ con, có đặc trưng là: da vàng, người gầy, bụng to, tiêu hoá không tốt, có nguyên nhân và diễn biến khác nhau, nên có nhiều tên gọi khác nhau.
疳極	gān jí	Cam cực	Chứng cam chuyển biến đến cực xấu, xuất hiện triệu chứng lông khô, tóc rụng, bụng nổi gân xanh, thích ăn của lạ.
甘寒	gān hán	Cam hàn	Thuốc có vị ngọt tính hàn, có tác dụng sinh tân dịch, chữa những trường hợp nhiệt làm cho tân dịch bị hao tổn.
疳黃	gān huáng	Cam hoàng	Vàng da, do bệnh cam sinh ra.
疳渴	gān kě	Cam khát	Khát nước do bệnh cam sinh ra, có đặc trưng là ngày thì khát nước, đêm thì không khát, nhác ăn, nóng nảy bứt rứt, uống nước nhiều .
疳澜水	gān lán shuǐ	Cam lan thuỷ	Nước khuấy kỹ nổi bọt lăm tăm như nước sôi, cũng gọi là lao thuỷ.

疳勞	gān láo	Cam lao	Lao do bệnh cam sinh ra, có hiện tượng sốt nhẹ, ho, ra mồ hôi trộm, người bồn chồn bứt rứt.
疳痢	gān lì	Cam lỵ	Kiết lỵ do bệnh cam sinh ra .
疳纆	gān mò	Cam mặc	Cam mũi, trẻ em trong mũi đỏ ngứa, lở môi, sốt cao, khóc đêm, da khô, người gầy mòn, ho, kiết lỵ kéo dài.
疳熱	gān rè	Cam nhiệt	Chứng cam có hiện tượng phát sốt, người gầy, ăn uống vào không sinh ra thịt, khát nước uống nhiều.
疳瘡	gān chuāng	Cam sang	Chứng nhọt lở do bệnh cam sinh ra, nhọt lở ở mũi, ở thân mình, không ngứa không đau, thường có nước chảy ra, nước chảy đến đâu thì lở đến đấy.
疳瘦	gān shòu	Cam sấu	Người gầy gò do bệnh cam sinh ra.
疳泻	gān xiè	Cam tả	Tiết tả do bệnh cam sinh ra, có đặc trưng là sắc mặt vàng xanh, bụng to, chân mềm, nhác ăn, sốt về đêm, bụng có khối tích, phân có nhiều màu và rất thối, 1 tháng hoặc 5-10 ngày ỉa chảy một lần.
疳肿	gān zhǒng	Cam thũng	Phù do bệnh cam sinh ra, thân mình phù nề, bụng đầy trướng kéo dài.
疳疽	gān jū	Cam thư	Nhọt mọc ở vùng thịt nở nang 2 bên ngực.
疳蚀	gān shí	Cam thực	Nhọt lở sinh khắp toàn thân và kéo dài, do bệnh cam sinh ra.
疳积	gān jī	Cam tích	Trẻ em bị bệnh cam mà có sự ngưng tích, đặc trưng là sắc mặt xanh vàng, người gầy, bụng to, tóc dựng đứng, mình nóng, bụng đau âm ỉ.
疳虫	gān chóng	Cam trùng	Bị bệnh cam lâu ngày, rồi sinh giun sán, người vàng gầy, ỉa không bình thường.
疳胀	gān zhàng	Cam trướng	Bụng trướng to do bệnh cam sinh ra, ngày càng gầy mòn, bụng to, không đi được, tóc dựng

			đứng, phát sốt, tinh thần ủ rũ, hơi thở ngắn yếu .
感冒	gǎn mào	Cảm mạo	Cảm nhẹ tà khí phong hàn, sinh các triệu chứng như: sợ rét, phát sốt, nhức đầu, đau nhức các khớp xương, không ra mồ hôi hoặc buồn nôn.
感风寒	gǎn fēng hán	Cảm phong hàn	Bị cảm phong hàn, phong hàn xâm phạm vào phần biểu của cơ thể, xuất hiện các triệu chứng phát sốt, nhức đầu, không ra mồ hôi, sợ rét, đau thân mình.
感风热	gǎn fēng rè	Cảm phong nhiệt	Bị cảm phong nhiệt, phong nhiệt xâm nhập vào phần biểu của cơ thể xuất hiện các triệu chứng như: phát sốt, nhức đầu, ra mồ hôi, chảy nước mũi, hắt hơi.
感暑	gǎn shǔ	Cảm thử	Chứng cảm nhiễm thử tà mùa hạ, cũng gọi là thương thử.
感觉区	gǎn jué qū	Cảm giác khu	Khu cảm giác
肝	gān	Can	Gan 1 tạng trong 5 tạng, thuộc mộc trong ngũ hành, thuộc phong trong lục khí, có công năng chủ yếu là: (1) Chủ việc sơ tiết. (2) Chủ việc tàng huyết. (3) Chủ việc mưu lự. (4) Chủ về hệ thống gân, khai khiếu ra mắt, về tình chí là giận, về âm thanh là tiếng nói to.
肝阴	gān yīn	Can âm	Phần đối lập với can dương, tức là âm huyết tàng chứa ở can, bình thường thì can dương với can âm ở thế thăng bằng tương đối, nếu can dương quá mạnh sẽ làm tổn hại đến can âm, mà can âm suy giảm, cũng có thể làm cho can dương thịnh lên, can âm suy giảm thường sẽ xuất hiện các triệu chứng như nhức đầu, chóng mặt, mắt mờ, mắt khô, kinh bế, ít kinh…can âm suy làm cho can dương bốc mạnh lên, thì xuất hiện những triệu chứng như: huyết áp cao, tai ù, tai điếc, mặt

			nóng, tay chân tê dại, run rẩy, nóng nẩy, vật vã, khó ngủ.
肝阴不足	gān yīn bù zú	Can âm bất túc	Cũng gọi là can âm hư, do huyết không nuôi dưỡng can gây nên.
肝胆区	gān dǎn qū	Can đởm (đảm) khu	Khu gan mật
乾呕	gān ǒu	Can ẩu	Nôn khan, nôn mửa có tiếng mà không có vật gì.
肝病	gān bìng	Can bệnh	Bệnh gan.
肝疳	gān gān	Can cam	Do ăn bú không điều độ, kinh can bị nhiệt mà sinh ra bệnh cam, có đặc trưng là người gầy, bung to, sắc mặt xanh vàng, nhiều mồ hôi, ỉa nhiều lần, trong phân có máu tươi hoặc niêm dịch, đầu lắc, mắt quáng gà hoặc không muốn mở mắt.
肝主谋爐	gān zhǔ móu lú	Can chủ mưu lự	Công năng của can
肝主疏泄	gān zhǔ shū xiè	Can chủ sơ tiết	Công năng của can.
干脚气	gān jiǎo qì	Can cước khí	Chứng gân mạch ở chân co lại, chân khô nhỏ đi mà không sưng phù.
肝阳	gān yáng	Can dương	Phần đối lập với can âm, tức là khí dương của can, bình thường thì can âm với can dương có sự thăng bằng tương đối, nếu can âm hư không kiềm chế được can dương, thì can dương sẽ bốc mạnh lên mà sinh ra các triệu chứng như: ù tai, đau đầu, chóng mặt, hay giận, khó ngủ …
肝阳化	gān yáng huà huǒ	Can dương hoá hoả	Chứng bệnh có biểu hiện lâm sàng giống với chứng mộc kết hoá hoả, là bước phát triển của

火			can dương thượng cang, dương cang thì nhiệt, nhiệt cực sinh hoả.
肝阳偏旺	gān yáng piān wàng	Can dương thiên vượng	Cũng gọi là can dương thượng cang, biểu hiện đau đầu, chóng mặt, mặt đỏ, hoa mắt, tai ù, miệng đắng, lưỡi đỏ, mạch huyền, thường gặp ở bệnh cao huyết áp.
肝遗	gān yí	Can di	Chứng di tinh do can nhiệt
肝疸	gān dǎn	Can đản	Chứng vàng da do can, có hiện tượng nóng ở dạ dày, uống nước nhiều.
肝痫	gān xián	Can giản	Bệnh động kinh do can: mặt xanh, môi xanh, mắt trợn ngược, tay chân co giật, có tiếng phát ra như gà gù.
肝寒	gān hán	Can hàn	(1). Khí dương ở can không đủ, cơ năng bị suy thoái, thường xuất hiện những triệu chứng như: hay lo nghĩ, hay khiếp sợ, người mệt, lao động giảm sút, tay chân lạnh, mạch trầm tế mà trì.(2). Hàn tà ngừng trệ ở kinh can, thường có các triệu chứng: bụng dưới trướng đau, đau ran đến hòn dái, hòn dái cứng rắn đau.
肝火	gān huǒ	Can hoả	Hoả của can, do cơ năng của can quá thịnh mà xuất hiện những hiện tượng nhiệt hoặc những cơn nóng xông bốc lên đầu, gọi chúng là can hoả. Biểu hiện lâm sàng như: nhức đầu, chóng mặt, đỏ mắt, đỏ mặt, đắng miệng, dễ nóng, cuồng, nôn ra huyết, chảy máu mũi.
肝火上炎	gān huǒ shàng yán	Can hoả thượng viêm	Bệnh thực hoả ở can kinh. Hay gặp ở bệnh cao huyết áp, chảy máu đường tiêu hoá, viêm kết mạc cấp.
肝霍乱	gān huò luàn	Can hoắc loạn	Xem từ hoắc loạn.

肝血	gān xiě	Can huyết	Huyết tàng ở can.
肝血虚	gān xiě xū	Can huyết hư	Cũng gọi là can huyết bất túc, là bệnh huyết hư.
肝虚	gān xū	Can hư	Nói chung về sự suy kém của can âm, can dưong, can khí, can huyết, làm cho công năng sinh lý của can bị suy giảm.
肝咳	gān ké	Can khái	Chứng ho do can, có đặc trưng là: khi ho thì đau ran đến 2 bên sườn, nặng thì thân mình không quay trở được, quay trở thì vùng 2 sườn sẽ trướng đầy lên.
干咳	gān ké	Can khái	Ho khan, ho không có đờm, họng khô và ngứa, vùng ngực sườn đau.
肝气	gān qì	Can khí	(1).Khí của can, như nói can khí thông ra mắt, can hoà thì mắt tinh sáng nhìn rõ màu sắc (2).Tên bệnh, có triệu chứng là 2 sườn trướng đau, ngực tức khó chịu, có khi ảnh hưởng đến trường vị, mà sinh ra nôn mửa hoặc tiết tả.
肝气虚	gān qì xū	Can khí hư	Khí của tạng can suy kém, thường xuất hiện triệu chứng như sắc mặt không tươi, môi nhợt, yếu sức, tai ù, dễ sợ hãi.
肝气逆	gān qì nì	Can khí nghịch	Khí của can bị uất kết quá độ rồi bốc ngược lên hoặc đi ngang ra, bốc ngược lên thì sinh các chứng nhức đầu, chóng mặt, đau tức ngực sườn, đỏ mặt ù tai, điếc tai, có khi nôn ra máu, đi ngang ra thì sinh các chứng bụng trướng, bụng đau, ợ hơi, nuốt chua.
肝气犯胃	gān qì fàn wèi	Can khí phạm vị	Bệnh do can khí thiên cang, sơ tiết quá mức, ảnh hưởng tỳ vị làm rối loạn cơ năng tiêu hoá.
肝气郁	gān qì yù	Can khí uất	Khí của can bị uất kết lại không vươn lên toả theo bản tính của nó được, biểu hiện chủ yếu trên lâm sàng là: 2 bên sườn trướng

			đầy hoặc đau hoặc tức ,khó chịu, can khí uất kết thường ảnh hưởng đến vị, sinh ra các chứng :đau dạ dày, nôn mửa, nôn ra nước chua, ăn uống khó tiêu, ảnh hưởng đến tỳ, sinh ra các chứng đau bụng, ỉa chảy, can khí uất kết mà làm cho khí trệ huyết ứ, thì đau nhói một chỗ ở vùng sườn, hoặc dần dần sinh ra tích tụ kết thành khối.
肝劳	gān láo	Can lao	1 trong 5 chứng lao: nguyên nhân là do tinh thần bị kích thích tổn thương đến khí, có những triệu chứng chính như: mắt mờ trông không rõ, đau từ 2 bên sườn lan đến ngực, gân mạch trùng dãn, cử động khó khăn.
肝疟	gān nuè	Can ngược	Sốt rét do can, có đặc chưng là sắc mặt xanh nhợt, hay thở dài.
肝热	gān rè	Can nhiệt	Can bị nhiệt tà hoặc vì can khí uất hoá nhiệt mà gây ra bệnh, triệu chứng chủ yếu là phiền nóng khó chịu, miệng đắng, miệng khô, tay chân nóng, tiểu tiện vàng đỏ, nặng hơn thì có thể bồn chồn phát cuồng, vật vã, không nằm yên.
肝痿	gān wěi	Can nuy	Chứng liệt gan .
肝风	gān fēng	Can phong	Phong là bản khí của can, trong quá trình bệnh xuất hiện những triệu chứng choáng váng xầy xẩm, co giật, run lắc, thường là do phong khí ở can động lên ở trong mà sinh ra, nền gọi là can phong .
肝厥	gān jué	Can quyết	Bệnh do can khí quyết nghịch xông bốc lên có đặc trưng là: dễ sinh tức giận, mỗi khi tức giận thì tay chân quyết lạnh, nôn mửa, xây xẩm choáng váng, nặng thì mê man không biết gì.

肝厥头痛	gān jué tóu tòng	Can quyết đầu thống	Cũng gọi quyết đầu thống, 1 chứng đau đầu nội thương do can khí mất điều hoà gây nên.
肝肾同源	gān shèn tóng yuán	Can thận đồng nguyên	Can và thận có mối liên hệ tư dưỡng lẫn nhau.
肝水	gān shuǐ	Can thuỷ	Chứng thuỷ thũng do can, có đặc trưng là: bụng trướng to, không quay trở được, vùng dưới sườn đau, tiểu tiện khi nhiều khi ít.
肝疽	gān jū	Can thư	Cũng gọi là đinh thư, 1 loại nhọt mọc ở phía trước cánh tay gần vai.
肝实	gān shí	Can thực	Chứng thực ở can, can thực thường có trường hợp nóng tính, hay giận, vùng bụng trên đầy rắn, 2 sừon đau, đầu choáng, mi mắt đỏ, lưng cổ cứng thẳng, gân căng, mạch ở bộ quan phù đại mà sác.
肝藏血	gān cáng xiě	Can tàng huyết	Công năng của can.
肝积	gān jī	Can tích	Cũng gọi là bệnh phì khí, có triệu chứng chính là: Ở dưới sườn bên trái có khối sưng lồi lên như cái chén úp, lâu thì sinh ho, nôn mửa, mạch huyền tế.
肝痹	gān bì	Can tý	Chứng tý thuộc can, có triệu chứng là: nhức đầu, đêm ngủ hay chiêm bào, kinh sợ, uống nước nhiều, đi tiểu nhiều, bụng trướng, sườn đau, eo lưng đau, chân lạnh.
肝着	Gān zhe	Can trước	Chứng bệnh do khí huyết ở can bị uất trệ, gây nên chứng ngực sườn khó chịu, nặng hơn thì trướng đau, xoa ấn cho nóng thì dễ chịu.
肝胀	gān zhàng	Can trướng	(1) Can trướng đầy lên, có triệu trứng: vùng dưới sườn đầy và đau ran đến bụng dưới (2) Chứng tròng mắt bỗng nhiên sa

			xuống và đau không thể chịu được, thỉnh thoảng đại tiện ra huyết.
肝绝	gān jué	Can tuyệt	Can hết sinh khí có đặc trưng là miệng môi tái xanh, chân tay ra dâm dấp mồ hôi.
肝郁裨虛	gān yù bì xū	Can uất tỳ hư	Can khí uất kết dẫn đến công năng tiêu hoá bị rối loạn.
肝痈	gān yōng	Can ung	Nhọt ở can, lúc đầu có điểm đau ở sườn phải dần dần đau nhiều hơn, nặng thì không nằm nghiêng bên phải được, khó thở, thường kiêm có phát sốt, gai rét, về sau thì gan sưng to dần, bụng đầy, co giật người bệnh gầy róc (giống áp xe gan).
鼾厥	hān jué	Cán quyết	Chứng chân tay lạnh, lạnh từ xương ống chân lạnh lên, bụng sôi và đày.
亢阳	kàng yáng	Cang dương	Khí dương không có khí âm điều hoà, bốc mạnh lên, và sinh ra bệnh, như thận âm không nuôi dưỡng được can, hoặc can âm kém không kiềm giữ được can dương, thì can dương cang thịnh lên và sinh ra các chứng nhức đầu, choáng đầu, đỏ mặt, hoa mắt, tai ù, miệng đắng, lưỡi đỏ, mạch huyền, thường thấy ở người huyết áp cao.
亢阳承制	kàng yáng chéng zhì	Cang hại thừa chế	Lí luận trong học thuyết ngũ hành, học thuyết ngũ hành cho rằng giữa các sự vật có quan hệ tương sinh và tương khắc. Nếu chỉ có sinh không có khắc thì tất nhiên sẽ cang thịnh đến cực độ mà gây ra tác hại, khắc là để kiềm chế sự cang thịnh, mà duy trì được sự sinh trưởng phát triển bình thường của các sự vật, ví dụ như sinh vật đều từ thấp nhỏ đến cao lớn, nhưng chỉ cao lớn đến một mức độ mà thôi hoặc từ mùa

			xuân đến mùa hạ, nhiệt độ cứ tăng lên dần, nhưng chỉ tăng đến một mức độ nhất định, rồi lại đến mùa thu mát, mùa đông lạnh mà cũng chỉ lạnh đến một mức độ nhất định. Trong bệnh tật những trường hợp bệnh thực nhiệt kết ở trong, vì nhiệt ở trong bốc mạnh làm hao tổn tân dịch mà sinh chứng đại tiện bí, nhiệt bốc lên làm loạn tâm thần mà sinh nói mê, chữa trường hợp này phải dùng bài “Thừa khí thang” hạ nhiệt thì mới ức chế được thứ nhiệt tà cang thịnh ấy.
更衣	gèng yī	Canh y	Đại tiện
颈历	jǐng lì	Cảnh lịch	Bệnh tràng nhạc, lao hạch cổ.
颈骨	jǐng gú	Cảnh cốt	Nhóm 7 đốt xương sống cổ, cũng gọi là thiên trụ cốt.
颈痈	jǐng yōng	Cảnh ung	Nhọt phát ở hai bên cổ.
膏骨	gāo gú	Cao cốt	Đầu xương quay, chỗ cao nhất tiếp giáp với xương bàn tay, phía ngón tay út.
膏药	gāo yào	Cao dược	Thuốc chế thành cao để dán.
膏疸	gāo dǎn	Cao đản	Chứng hoàng đản, da vàng đi tiểu tiện ra chất nhờn.
膏肓	gāo huāng	Cao hoang	(1) Cao là vùng ở dưới tâm, hoang là vùng ở dưới tâm trên cách mạc, cao hoang chủ yếu nói nói về chỗ ẩn sâu của bệnh, cho nên nói :bệnh vào cao hoang thì khó chữa hoặc không chữa được. (2) Huyệt của kinh Thái dương bàng quang từ cột sống ngang ra ba thốn dưới đốt sống thứ 4, trên đốt sống thứ 5.
膏淋	gāo lín	Cao lâm	1 trong 5 chứng tâm, đái không thông, nước tiểu đục như nước vo gạo hoặc như mỡ hoặc như nước mũi.

膏粱厚味	gāo liáng hòu wèi	Cao lương hậu vị	Loại thức ăn xào nấu béo ngọt đậm đà.
膏摩	gāo mó	Cao ma	Dùng thuốc cao để xoa bóp cục bộ.
膏风雀目	gāo fēng què mù	Cao phong tước mục	Mắt quáng gà, ban ngày trông như thường, đến tối hoặc chỗ tối thì trông lờ mờ không rõ .
高水	gāo shuǐ	Cao thuỷ	Bệnh thuỷ thũng, bắt đầu sưng phù từ bụng dưới, rồi cứ sưng dần lên trên.
噙化	qín huà	Câm hoá	Ngậm cho tan thuốc, có khi ngậm một lúc rồi nhổ ra, có khi ngậm một lúc rồi nuốt vào bụng.
禁针	jìn zhēn	Cấm châm	Những trường hợp và những vị trí không được châm: ví dụ người có thai thì không được châm ở bụng, trẻ nhỏ thì không được châm ở chỗ thóp thở, khi say rượu, khi quá đói, quá no, quá mệt nhọc, quá tức giận, quá sợ khiếp, đều không nên châm.
禁灸	jìn jiǔ	Cấm cứu	Những trường hợp và những vị trí không được châm cứu, ví dụ như người khô gầy, có nhiệt tà, một số huyệt ở mặt, ở ngực không được châm cứu.
噤口痢	jìn kǒu lì	Cấm khẩu lỵ	Kiết lị nặng không muốn ăn uống hoặc nôn mửa mà không ăn gì.
噤风	jìn fēng	Cấm phong	Chứng trẻ con mới sinh ,ở lưỡi nổi lên như hạt gạo, hàm răng khép chặt, không bú được, tiếng khóc nhỏ dần, miệng chảy nước bọt, sau 7 ngày không chữa khỏi được thì sẽ chết.
筋瘿	jīn yǐng	Cân anh	Chứng gân mạch xoắn lại, lồi lên ở vùng cổ họng, trông như hình con giun, một chứng bệnh vì can hoả thịnh đốt nóng can huyết mà sinh ra.

筋之府	jīn zhī fǔ	Cân chi phủ	Cũng gọi là phủ của gân.
筋骨解坠	jīn gú jiě zhuì	Cân cốt giải đoạ	Chứng gân xương rã rời khó chống đỡ nổi thân mình.
筋极	jīn jí	Cân cực	1 thứ bệnh hư lao thương tổn nặng ở gân, có hiện tựong co quắp, run gân .
筋惕肉闰	jīn tì ròu rùn	Can dịch nhục nhuận	Chứng gân thịt máy giật vì tân dịch bị tổn thương nhiều.
筋会	jīn huì	Cân hội	Chỗ tụ hội của gân ở huyệt Dương lăng tuyền.
筋历	jīn lì	Cân lịch	Chứng nổi những hạt cứng rắn, to nhỏ không đều nhau, ở trên đường gân 2 bên gấy ân 2 bên gáy, thường kiêm có hiện tượng phát sốt, gai rét, người gầy yếu.
筋瘤	jīn liú	Cân lựu	Chứng gân xanh tím xoắn lại từng hòn, kết thành như con giun, nổi lên ở vùng bụng chân.
筋膜	jīn mó	Cân mạc	Màng gân, phần gân của thịt, thứ bám vào khớp xương gọi là gân, thứ bọc ở ngoà phần gân gọi cân mạc, cân và mạc đều nhờ sự nuôi dưỡng của can huyết cho nên nói can làm chủ gân.
筋痿	jīn wěi	Cân nuy	Chứng bại liệt do gân mất sự nuôi dưỡng, có triệu chứng hoạt tinh, miệng đắng, dương vật không cương cứng được.
筋疝	jīn shàn	Cân sán	Dương vật săn lại mà đau hoặc ngứa hoặc sưng hoặc chảy mủ hoặc liệt dương mà đái ra niêm dịch màu trắng.
筋痹	jīn bì	Cân tý	Chứng tý ở gân, biểu hiện trên lâm sàng là gân mạch co quắp, khớp xương đau nhức khó duỗi ra.
近血	jìn xiě	Cận huyết	Đại tiện ra máu mà chỗ xuất huyết tiếp cận trực trường hoặc hậu môn, máu thường đỏ tươi,

			máu ra trước, phân ra sau, phần nhiều vì nhiệt độ ở đại trường mà gây ra.
近视	jìn shì	Cận thị	Mắt nhìn gần thì rõ, nhìn xa thì không rõ.
急者缓之	jí zhě huǎn zhī	Cấp giả hoãn chi	Nguyên tắc điều trị bệnh.
急下	jí xià	Cấp hạ	Dùng thuốc xổ cho đi đại tiện ngay, một phép chữa chứng ngực nhiệt đốt mạnh làm tân dịch hao tổn nhiều, dùng thuốc tả hạ xổ mạnh tống thực nhiệt ra ngoài, để bảo tồn tân dịch.
急下存阴	jí xià cún yīn	Cấp hạ tồn âm	1 phép chữa bệnh nhiệt tính sốt cao kéo dài, miệng khô, khát, đại tiện bí kết.
急黄	jí huáng	Cấp hoàng	Bệnh hoàng đản nặng, bệnh phải nhanh gấp, mình mắt vàng, sốt cao, khát nước, bụng trướng đầy, mê sảng, chảy máu mũi hoặc đại tiện ra máu hoặc phát ban, lưỡi đỏ, rêu vàng khô, mạch huyền hoạt sác.
急惊风	jí jīng fēng	Cấp kinh phong	Hội chứng não cấp của trẻ em, bệnh phát nhanh, sốt cao, mặt đỏ hôn mê, co giật, uốn ván, mắt trợn ngược, răng nghiến chặt, miệng sùi nước bọt, thở thò khè như vướng đờm.
急方	jí fāng	Cấp phương	Phương thuốc chữa bệnh nguy cấp, có 4 ý nghĩa: (1). Thế bệnh nguy cấp cần phải chữa gấp. (2). Dùng thuốc nước tẩy xổ để có tác dụng nhanh (3). Dùng thuốc có tính mãnh liệt, có khí vị nồng hậu (4) Theo chứng nguy cấp mà chữa trước.
急救	jí jiù	Cấp cứu	Cấp cứu

急诊	jí zhěn	Cấp chẩn	Chữa bệnh gấp rút.
急治标缓治本	jí zhì biāo huǎn zhì běn	Cấp trị tiêu, hoãn trị bản	Nguyên tắc trị liệu.
拘急	jū jí	Câu cấp	Gân mạch có rút không duỗi ra được.
拘强	jū qiáng	Câu cường	Co rút và cứng rắn.
拘缓	jū huǎn	Câu hoãn	Co rút lại và buông thả lỏng ra.
孤阳	gū yáng	Cô dương	Theo lẽ âm dương, dương phải có âm, âm phi có dương, thì mới có sự sinh trưởng, cô dưong là chỉ có dương mà không có âm, không có âm thì không có vật chất để sinh hoá, cho nên nói “cô dương bất sinh” Trong bệnh tật, trường hợp thận dương suy kém, âm thịnh ở dưới, làm cho thứ khí dương yếu kém đó phải bốc lên trên mà sinh các chứng đỏ mặt, nóng đầu v.v..thì gọi là cô dương thượng việt (cô dương vượt lên trên)
孤腑	gū fǔ	Cô phủ	Là tam tiêu
固崩	gù bēng	Cố băng	Phép chữa băng huyết, lậu huyết và khí hư ra đầm đìa của phụ nữ.
固表	gù biǎo	Cố biểu	Phép làm cho phần biểu (ngoài da) được kín chặt, để chữa các chứng ra mồ hôi.
固瘕	gù jiǎ	Cố hà	Một thứ bệnh đường ruột, có triệu chứng đại tiện trước rắn sau lỏng và phân rắn và phân lỏng lẫn lộn do hàn khí kết tụ ở đường ruột gây ra.
固冷	gù lěng	Cố lãnh	Tình trạng bên trong cơ thể có hàn khí tích trữ đã lâu, thường gặp ở những tỳ bị hư yếu, bên trong có hàn thấp, hàn ẩm, có chứng tê dại kéo dài.

固摄	gù shè	Cố nhiếp	Phép chữa các chứng hoạt thoát không thu liễm được, như đi ỉa lỏng lâu ngày, di tinh, hoạt tinh, xấu huyết, băng lậu, khí hư, ra mồ hôi …
痼疾	gū jí	Cố tật	Bệnh đã lâu ngày không khỏi được .
固肾	gù shèn	Cố thận	Phép chữa thận khí không kiên cố sinh ra di tinh đi tiểu nhiều lần.
固精	gù jīng	Cố tinh	Phép làm cho tinh được giữ vững ở trong, để chữa các chứng hoạt tinh, di tinh.
固齿	gù chǐ	Cố xỉ	Phép chữa làm cho răng được vững chắc.
骰外侧皮神经	shǎi wài cè pí shén jīng	Cổ ngoại trắc bì thần kinh	Thần kinh da đùi ngoài
股阴	gǔ yīn	Cổ âm	Phía trong của đùi.
蛊疰痢	gǔ zhù lì	Cổ chú lị	Lị có trùng, đại tiện phân như gan gà, ngực nóng, bụng đau.
蛊毒	gǔ dú	Cổ độc	(1) Thuốc độc thời xưa, làm cho người ta mất tri giác. (2) Kí sinh trùng ở trong ruột làm cho người ta sinh bệnh trùng trướng.
蛊胫疽	gǔ jìng jū	Cổ hĩnh thư	Nhọt mọc ở đùi hoặc ống chân, lúc đầu cứng rắn thành khối, to như đầu ngón tay, màu da không thay đổi rồi sưng lan hoá mủ, mủ sâu ở tận xương, khó vỡ mủ, khó thu miệng, không chữa gấp khoảng 30 ngày sẽ chết.
鼓栗	gǔ lì	Cổ lật	Rét run, hàm răng đánh lập cập.
鼓胀	gǔ zhàng	Cổ trướng	Bệnh bụng trướng to như cái trống, da vàng ải, các đường mạch lộ rõ ra.
股关	gǔ guān	Cổ quan	Khớp đùi
毂疸	gǔ dǎn	Cốc đản	1 trong 5 loại bệnh hoàng đản, có đặc trưng là: ăn vào thì chóng

			mặt, nóng nẩy khó chịu, bụng đầy, đại tiện lỏng, tiểu tiểu tiện không lợi, mình mặt mắt vàng.
毂气	gǔ qì	Cốc khí	Những chất dinh dưỡng sinh ra từ thức ăn uống.
毂胀	gǔ zhàng	Cốc trướng	Bụng trướng do ăn vào không tiêu hoá.
攻补兼施	gōng bǔ jiān shī	Công bổ kiêm thi	Phép chữa vừa công tà vừa bổ chính, (trong công tà có tác dụng bổ chính, trong bổ chính có tác dụng công tà).
攻下	gōng xià	Công hạ	Phép chữa dùng những vị thuốc có tác dụng xổ hạ, để thông lợi đại tiện, trừ hết tích trệ trong ruột.
攻溃	gōng kuì	Công hội	Phép chữa làm cho mủ độc ở mụn nhọt tiết ra ngoài để hết sưng đau.
攻里	gōng lǐ	Công lí	Phép chữa tông tích nhiệt ở ruột ra ngoài.
攻剂	gōng jì	Công tễ	Thuốc để công phá sự tịch trệ của khí huyết.
骨折	gú zhé	Cốt chiết	Xương gẫy.
骨蒸	gú zhēng	Cốt chưng	Nóng chưng bốc ở tầng sâu bên trong, ra mồ hôi trộm, thường có ở bệnh lao phổi.
骨极	gú jí	Cốt cực	1 trong 6 chứng suy hao nặng, cốt cực thì răng dô ra, chân bại liệt.
骨度	gú dù	Cốt độ	Phân đoạn dài ngắn của các xương, theo cách đo xương của thời xưa.
骨会	gú huì	Cốt hội	Chỗ khí của xương tụ hội, huyệt đai trữ.
骨空	gú kōng	Cốt không	Chỗ hở trống ở những nơi các khớp xương giáp nhau.
骨劳	gú láo	Cốt lao	Bệnh lao xương.
骨瘤	gú liú	Cốt lựu	Bệnh bướu (u) xương, Xương lồi lên như vỏ quả lựu, màu tím đen, cứng rắn như đá, đẩy không di

			dịch, nguyên nhân là do ứ huyết ngưng tụ ở xương mà sinh ra.
骨痿	gú wěi	Cốt nuy	Bệnh liệt xương, xương sống đau nhức, không đứng thẳng được, chân bại liệt, sắc mặt đen hãm, răng khô.
骨风	gú fēng	Cốt phong	Chứng đầu gối sưng to như cái chày.
骨厥	gú jué	Cốt quyết	Chứng xương khô, móng chân, móng tay đau.
骨疽	gú jū	Cốt thư	Nhọt mọc ở xương bánh chè, xương mu bàn chân, lúc đầu phát sốt rét, đau nhức gân xương, đau như dùi đâm, không nóng không đỏ, không vận động được, lâu thì thành mủ (khi có sưng và màu da có điểm đỏ là ở trong đã có mủ, mủ ra trắng đặc là thuận, mủ loảng ra như nước đậu là nghịch khó chữa).
骨髓	gú suǐ	Cốt tuỷ	Tuỷ xương .
骨痹	gú bì	Cốt tý	Cứng tý ở xương, do khí huyết suy kém, phong hàn thấp xâm vào tuỷ xương sinh ra các triệu chứng: đau nhức xương, mình nặng, có cảm giác tê dại, tay chân nặng, khó cử động, bệnh nặng có thể dính khớp hoặc khớp biến dạng.
骨格	gú gé	Cốt cách	Xương
奇制	qí zhì	Cơ chế	Cách sắp xếp tổ chức 1 phương thuốc theo số lẻ: 1 vị làm quân, 2 vị làm thần, 2 vị làm quân, 3 vị làm thần là cơ chế.
肌极	jī jí	Cơ cực	1 trong 6 thứ bệnh lao thương hư tổn, cơ thịt gầy róc, người vàng ải.
肌核	jī hé	Cơ hạch	Hạch ở da thịt.
肌肉	jī ròu	Cơ nhục	Cơ là thịt ở giáp da, nhục là thịt bọc ở ngoài xương, nói chung là cơ thịt.

肌衄	jī nǜ	Cơ nục	Máu từ lỗ chân lông chảy ra.
肌风	jī fēng	Cơ phong	Chứng khắp minh đau ngứa.
肌肤甲错	jī fū jiǎ cuò	Cơ phu giáp thác	Da khô ráp, sừng hoá quá độ, màu đen, sùi lên như vẩy cá, nguyên nhân là có ứ huyết ở trong.
肌方	jī fāng	Cơ phương	(1). Phương thuốc chỉ dùng 1 vị. (2). Phương thuốc có vị thuốc theo số lẻ 1, 3, 5, 7, 9.
肌腠	jī còu	Cơ thấu	(1) Đường vân của thịt, cũng là chỗ hở trong tổ chức của thịt.
肌痹	jī bì	Cơ tý	Chứng tý ở cơ thịt, thường có đau, mệt mỏi, ra mồ hôi.
狂言	kuáng yán	Cuồng ngôn	Nói một cách sai lạc, thô lỗ, mất hết lí trí trong khi bệnh phát.
狂热	kuáng yuè	Cuồng nhiệt	Cử động vội vã, hoảng hốt không bình tĩnh.
狂忘	kuáng wàng	Cuồng vong	Rất chóng quên.
狂妄	kuáng wàng	Cuồng vọng	Người bệnh cười nói cử động mất bình thường.
巨气	jù qì	Cự khí	Khí quân hoả.
居经	jū jīng	Cự kinh	Kinh nguyệt 3 tháng mới có một lần.
拒按	jù àn	Cự án	Đau không cho ấn tay vào, vì ấn tay vào thì đau thêm.
巨阳	jù yáng	Cự dương	Cũng là thái dương, sự thịnh nhất của khí dương.
巨气	jù qì	Cự khí	Đại khí trong vũ trụ, cũng là chính khí.
巨屈	jù qū	Cự khuất	Xương bánh chè.
巨分	jù fēn	Cự phân	Phía trong đùi.
巨刺	jù cì	Cự thích	Một cách châm, bệnh ở phía bên này người, châm vào phía bên kia người, thường ứng dụng trong 2 trường hợp ( a) Đau ở

			phía bên này mà mạch ở phía ben kia xuất hiện khác thường ( b ) Bệnh ở kinh mạch.
脚汗	jiǎo hàn	Cước hãn	Mồ hôi chỉ ra ở lòng bàn chân.
脚趾	jiǎo zhǐ	Cước chỉ	Ngón chân
脚气	jiǎo qì	Cước khí	Một thứ bệnh ở chân do phong hàn thấp gây ra, có trường hợp thì từ đầu gối đến chân tê lạnh đau nhức, có trường hợp thì chân bại liệt co rút, có trường hợp thì chân phù thũng, có trường hợp thì chân khô teo. Khô teo thì gọi là “Can cước khí”, phù thũng thì gọi là “Thấp cước khí”, còn có trường hợp thì như có vật gì bằng ngón tay, phát từ bụng chân đưa khí xông ngược lên bụng, lên tim, thì gọi là “cước khí xung tâm”.
脚趾甲	jiǎo zhǐ jiǎ	Cước chỉ giáp	Móng chân
脚趾尖	jiǎo zhǐ jiān	Cước chỉ tiêm	Đầu ngón chân
脚跟	jiǎo gēn	Cước cân	Gót chân
脚底	jiǎo dǐ	Cước để	Lòng bàn chân
脚气疮	jiǎo qì chuāng	Cước khí sang	Chứng từ bàn chân đến đầu gối sưng cứng ngứa đau, vỡ thì chảy ra nước vàng, kết thành vẩy vàng, lâu ngày khó khỏi.
刚干	gāng gān	Cương can	Trong 10 thiên can: giáp ất bính đinh mậu kỉ canh tân nhâm quý, thì giáp bính mậu canh nhâm ở số lẻ là “dương can” cũng là “cương can” ất, đinh, kỉ, tân, quý, ở số chẵn là “âm can” cũng là “nhu can”.
刚劲	gāng jìn	Cương kính	Chứng phong co cứng, uốn ván, miệng cắn chặt, sốt cao, không có mồ hôi.

刚药	gāng yào	Cương dược	Thứ thuốc khô táo, có công dụng rút nước, uống vào hao âm dịch.
刚柔	gāng róu	Cương nhu	Cũng là âm dương, dương là cương, âm là nhu.
刚风	gāng fēng	Cương phong	Gió trái thường từ phương tây đến, gió này có tác hại làm cho khô ráo.
僵仆	jiāng pū	Cương phó	Hiện tượng bỗng nhiên ngã ra mê man (có người đọc là cương phác hoặc cương phốc)
强阴	Qiáng yīn	Cường âm	Vị thuốc có công năng làm mạnh âm tinh.
强壮功	qiáng zhuàng gōng	Cường tráng công	Một phép luyện khí công, có tác dụng làm cho thân thể khoẻ mạnh.
强中	qiáng zhōng	Cường trung	Dương vật cứng lên mà tinh xuất ra.
救阳	jiù yáng	Cứu dương	Phép chữa chứng vong dương, như mình lạnh, tay chân lạnh, mồ hôi lạnh và nhiều, đó là hiện tượng dương khí sắp thoát hết, thì phải cứu dương.
救里	jiù lǐ	Cứu lý	Cứu vãn khí dương ở phần lí, hàn tà xâm phạm vào phần lí, khí dương bị suy kiệt thì phải dùng thuốc ôn nhiệt để cứu lí.
灸法	jiǔ fǎ	Cứu pháp	Phép cứu, dùng mồi ngải đặt lên huyệt hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp, đốt lửa để cứu.
灸疮	jiǔ chuāng	Cứu sang	Vết loét do cứu gây ra.
救脱	jiù tuō	Cứu thoát	Phép cứu vãn sự vong thoát của khí chân âm, chân dương.
久病	jiǔ bìng	Cửu bệnh	Bệnh lâu ngày.
九变	jiǔ biàn	Cửu biến	Cũng là cửu thích, 9 cách biến đổi trong phép châm: (1)Thâu thích (2) Viễn đạo thích (3) Kinh thích (4) Lạc thích (5) Phân thích (6)Đại tả thích (7) Mao thích (8) Cự thích (9) Tôi thích.
九针	jiǔ zhēn	Cửu châm	9 thứ kim châm khác nhau: (1) Sàm châm. (2) Viên châm. (3)

			Đề châm. (4) Phong châm. (5) Phi châm. (6) Viên lợi châm. (7) Hào châm. (8) Trường châm. (9) Đại châm .
九种心痛	jiǔ zhòng xīn tòng	Cửu chủng tâm thống	9 thứ đau khác nhau ở vùng bụng trên và trước ngực, có 2 cách phân loại: (a) Theo sách Kim quỹ yếu lược: (1) Trùng tâm thống. (2) Chú tâm thống. (3) Phong tâm thống. (4) Quý tâm thống. (5) Thực tâm thống. (6) Ẩm tâm thống. (7) Lạnh tâm thống. (8) Nhiệt tâm thống. (9) Khứ lai tâm thống. ( b) Theo sách Thiên kim yếu phương: (1)Ẩm tâm thống. (2) Thực tâm thống. (3) Khí tâm thống. (4) Huyết tâm thống. (5) Lạnh tâm thống. (6) Nhiệt tâm thống. (7) Quý tâm thống. (8) Trùng tâm thống. (9) Chấn tâm thống.
九疸	jiǔ dǎn	Cửu đản	9 loại hình trong bệnh hoàng đản: can đản, tâm đản, thận đản, tỳ đản, vị đản, nhục đản, thiệt đản, cao đản, tuỷ đản.
九侯	jiǔ hóu	Cửu hậu	(xem tam bộ cửu hậu)
九气	jiǔ qì	Cửu khí	9 thứ tác động đến khí làm cho khí mất bình thường (1) Giận thì khí bốc lên .(2) Mừng thì khí hoà hoãn .(3) Buồn thì khí tiêu hao (4) Khiếp sợ thì khí giáng xuống (5)Lạnh thì khí thu lạI (6) Nóng thì khí tiết ra (7) Kinh hoảng thì khí rôi loạn (8) Mệt nhọc thì khí hao (9) Suy nghĩ thì khí kết.
九窍	jiǔ qiào	Cửu khiếu	9 lỗ để khí trong cơ thể thông ra ngoài: 2 mắt, 2 lỗ tai, 2 lỗ mũi, 1 miệng, 1 tiền âm, 1 hậu âm.
九漏	jiǔ lòu	Cửu lậu	9 chứng bệnh rò gọi là: (1) Lang lậu. (2) Thứ hậu. (3)Lâu cô lậu. (4) Cổ lậu. (5) Tỳ phù lậu. (6) Tề tào lậu. (7) Loa lịch lậu. (8) Chuyển mạch lậu, đều là nhứng thứ nhọt cứng như đá, lổn nhổn

			từng hòn kết thành chuỗi, không nóng, không đau, mọc ở vùng cổ gáy và dưới nách, lâu thành lỗ rò.
久痢	jiǔ bìng	Cửu lỵ	Cũng gọi là thiên diên lỵ, chứng lỵ kéo dài không khỏi.
久热伤阴	jiǔ rè shāng yīn	Cửu nhiệt thương âm	Tà nhiệt dai dẳng không lui, nung nấu tân dịch, đến nỗi thành bệnh lý phần âm bị hao tổn.
久刺	jiǔ cì	Cửu thích	Chín phép châm khác nhau: mao tích, lạc thích, kinh thích.
九死	jiǔ sǐ	Cửu tử	9 hiện tượng chết trong bệnh hư lao: (1) Chân tay sắc xanh (2) Tay chân phù lâu ngày (3) Mạch khô ,răng khô (4) Tiếng nói tán mạn, lỗ mũi phồng (5) Môi lạnh vêu lạnh (6) Môi sưng răng khô (7) Tay lần tà áo như bắt chuồn chuồn (8) Mồ hôi đọng lại không chảy (9) Dái thun lên, lưỡi rụt vào.
九六数	jiǔ liù shù	Cửu lục số	Số 9, 6
臼齿	jiù chǐ	Cữu xỉ	Răng cấm
个人卫生	gè rén wèi shēng	Cá nhân vệ sinh	Vệ sinh cá nhân
公共卫生	gōng gòng wèi shēng	Công cộng vệ sinh	Vệ sinh công cộng
THUẬT NGỮ TIẾNG TRUNG TRONG YHCT VẦN CH
针灸	zhēn jiǔ	Châm cứu	Phép chữa bệnh của thời xưa, theo vào kinh lạc và du huyệt mà dùng kim để châm hoặc dùng mồi ngải để cứu.
针灸铜	zhēn jiǔ tóng rén	Châm cứu đồng nhân	Mô hình người bằng đồng, có khắc những chỗ huyệt để học châm cứu.

人
针烙	zhēn lào	Châm lạc	Phương pháp châm bằng cách dùng lửa hơ nóng kim rồi châm vào nhanh, rút ra nhanh . (2) Nung dùi sắt đỏ lên để châm cho nhọt vỡ mủ ra.
针麻	zhēn má	Châm ma	Châm tê, cũng gọi là “châm chích ma tuý” .
针眼	zhēn yǎn	Châm nhãn	Chắp lẹo, ở mí mắt nổi lên những mụn nhỏ hình như hạt đậu có đầu nhọn và nhức.
针法	zhēn fǎ	Châm pháp	Những phép tắc của việc dùng kim châm chữa bệnh.
针石	zhēn shí	Châm thạch	Đá mài nhọn dùng làm kim châm.
针刺	zhēn cì	Châm thích	Phương pháp dùng kim kích thích ở phần ngoài cơ thể, để đạt được mục đích chữa bệnh.
枕骨	zhěn gú	Chẩm cốt	Xương chẩm, xương ở phía sau đầu dưới xương sọ.
枕陷	zhěn xiàn	Chẩm hãm	Xương chẩm lõm vào, một dấu hiệu bệnh đã nặng, nguyên khí đã suy bại.
真阴	zhēn yīn	Chân âm	Cũng gọi là nguyên âm, thận âm, chân thuỷ, thận thuỷ là phần âm đối lập với phần dương trong khí bẩm sinh của tiên thiên.
真阳	zhēn yáng	Chân dương	Cũng gọi là “nguyên dương”, “thận dương”, “chân hoả”, “mệnh môn hoả”, “tiên thiên hoả” là phần dương đối lập với phần âm trong khí bẩm sinh của tiên thiên.
真头痛	zhēn tóu tòng	Chân đầu thống	Bệnh đau đầu dữ dội, đau khắp cả đầu, chân lạnh đến quá đầu gối, tay lạnh đến qúa khuỷu tay, thuộc loại nguy nặng.
真假	zhēn jiǎ	Chân giả	Chân là bản chất thực của sự vật, giả là hiện tượng giả tạo của nó, trong bệnh tật cũng có trường hợp hiện tượng không phản ảnh trung thực bản chất, nên cần phải có sự phân biệt đúng đắn về chân

			và giả.
真寒假热	zhēn hán jiǎ rè	Chân hàn giả nhiệt	Bản chất bệnh là hàn nhưng có một số triệu chứng bệnh, là nhiệt ví dụ như bệnh nhân đã đau bụng, ỉa chảy, chân tay lạnh, mạch trầm trì (chân hàn) mà lại khát nước, bồn chồn vật vã, mặt đỏ hồng lên (giả nhiệt) Đây là vì âm hàn có kết ở trong, khí dương không hoà hợp được với âm hàn nên phải bốc lên trên hoặc khuyếch tán ra ngoài.
真火	zhēn huǒ	Chân hoả	Hoả vô hình được bẩm thụ từ lúc cha mẹ giao hợp với nhau khi có thai, tồn tại cho đến khi chết, là nguồn gốc của mọi hoạt động sống và sự ôm dưỡng trong cơ thể.
真虚假实	zhēn xū jiǎ shí	Chân hư giả thực	Bản chất bệnh là hư, nhưng có một số triệu chứng bệnh là thực,Ví dụ như; Bệnh nhân bị bệnh đã lâu ngày, người yếu mệt, ăn uống giảm sút, mạch trì nhược (chân hư) nhưng lại có hiện tượng bụng đầy, trướng từng lúc, 2-3 ngày không đi đại tiện (giả thực) đây là do tỳ vị hư nhược không vận hoá được mà gây nên.
真气	zhēn qì	Chân khí	Cũng là “chính khí” do ở khí bẩm sinh (tức là chân khí, khí người) khí hơi thở (tức là thiên khí, khí trời) khí trong đò ăn uống (tức là địa khí, khí đất) kết hợp với nhau. Chân khí lưu hành trong hệ thống kinh lạc nuôi dưỡng khắp toàn thân, làm động lực cho mọi hoạt động sống của cơ thể và chống đỡ ngoại tà.
真牙	zhēn yá	Chân nha	Răng khôn, nam giới khoảng 24 tuổi, nữ giới khoảng 21 tuổi, thì thứ răng này mới mọc lên.
真元	zhēn yuán	Chân nguyên	Khí bẩm sinh của tiên thiên.

真热假寒	zhēn rè jiǎ hán	Chân nhiệt giả hàn	Bản chất bệnh là nhiệt nhưng có một số triệu chứng bệnh là hàn, nguyên nhân là vì nhiệt tà kết lại ở trong, khí dương bị hãm lại không thông suốt ra ngoài được,Ví dụ người bệnh hôn mê, bụng trướng, đại tiện bí, lưỡi khô, răng khô mách sác thực (chân nhiệt) nhưng tay chân giá lạnh (giả hàn).
真臓脉	zhēn zàng mài	Chân tạng mạch	Hiện tựong mạch của chân khí ngũ tạng đã suy kiệt. Mạch không có vị thần, mất hết vẻ nhịp nhàng mềm mại, ví dụ như mạch căng cứng sờ vào như sờ trên lưỡi dao, là mạch chân tạng của can hoặc mạch to nhưng ấn vào thì không thấy nữa, là mạch chân tạng của phế v.v…mạch chân tạng đã xuất hiện là bệnh chết mà phải chuẩn bị quan tài trước.
真臓色	zhēn zàng sè	Chân tạng sắc	Màu sắc biểu hiện tinh khí của ngũ tạng đã suy kiệt, mất hết sự tươi nhuận, như màu vàng của hoàng thổ, màu trắng của xương khô …
真心痛	zhēn xīn tòng	Chân tâm thống	Đau dữ dội ở vùng tim, chân lạnh đến đầu gối, tay lạnh đến cùi tay, ra nhiều mồ hôi, bệnh này chết rất nhanh.
真水	zhēn shuǐ	Chân thuỷ	Như chữ chân âm.
真实假虚	zhēn shí jiǎ xū	Chân thực giả hư	Bản chất bệnh là thực, nhưng có một số triệu chứng bệnh là hư, ví dụ, bệnh nhân có tích trệ ở đường ruột, đau bụng, ấn tay vào thì đau thêm, đại tiện bí, mạch trầm thực (chân thực) người rất mệt không muốn ăn uống, ngại nói, ngại cử động, tiếng nói nhỏ yếu (giả hư). Đây là do có sự ngưng trệ, cản trở làm cho tỳ vị không vận hoá được mà gây nên.

真中风	zhēn zhòng fēng	Chân trúng phong	Xem trúng phong.
振埃	zhèn āi	Chấn ai	Một cách châm nông để chữa bệnh ở phần dương, như châm huyệt thiên dung để chữa chứng ho thở, tức ngực do khí dương nghịch lên.
振挺	zhèn tǐng	Chấn đĩnh	Đồ dùng để đánh gõ để vào làm cho tan ứ huyết, tiêu sưng thũng, chữa những bệnh về xương.
振寒	zhèn hán	Chấn hàn	Rét run.
振粟	zhèn sù	Chấn lật	Rét run, hàm răng đánh lập cập.
诊断	zhěn duàn	Chẩn đoán	Vận dụng 4 phép: vọng, văn, vấn, thiết để tập hợp hết các triệu chứng của bệnh rồi trên cơ sở triệu chứng đó, vận dụng sự hiểu biết của thầy thuốc mà quyết đoán về nguyên nhân và cơ chế của bệnh, tìm ra phương pháp chữa đúng bệnh.
诊指纹	zhěn zhǐ wén	Chẩn chỉ văn	Xem vân ngón tay ở trẻ dưới 3 tuổi.
诊胸腹	zhěn xiōng fù	Chẩn hung phúc	Phép khám ngực bụng trong thiết chẩn.
诊法	zhěn fǎ	Chẩn pháp	Phương pháp khám bệnh bao gồm 2 phần: tứ chẩn và biện chứng.
诊门	zhěn mén	Chẩn môn	Môn chữa về bệnh sởi.
诊疗所	zhěn liáo suǒ	Chẩn liệu sở	Phòng thăm mạch
州都之官	zhōu dōu zhī guān	Châu đô chi quan	Danh từ chỉ chức năng của bàng quang.
制绒	zhì róng	Chế nhung	1 phương pháp chế lá ngải thành ngải nhung dùng trong phép cứu.

支饮	zhī yǐn	Chi ẩm	Bệnh do đờm ẩm đọng ở lồng ngực (màng phổi có nước) làm cho sự lên xuống của khí bị trở ngại mà sinh ra các triệu chứng: ho, suyễn thở, ngực đầy tức, khó thở không nằm ngửa được, nặng hơn thì phù thũng.
支膈	zhī gé	Chi cách	Người bệnh cảm thấy như có một khối khí bí tắc ở ngực khó chịu .
脂瘕	zhī jiǎ	Chi hà	Chứng đau như dùi đâm ở vùng eo lưng và 2 bên bụng, người mệt, đại tiện ra máu, nguyên nhân là do tà khí ẩn ở trong lớp mỡ.
脂胫	zhī jìng	Chi hĩnh	Xương cẳng chân, cẳng tay.
支胠	zhī qū	Chi khư	Vùng sườn.
脂络	zhī luò	Chi lạc	Đường lạc mạch ở tay, chân.
脂瘤	zhī liú	Chi lựu	Một loại bướu thường phát ở đầu mặt, cổ lưng và vùng mông nhỏ thì bằng hạt đậu to thì bằng quả trứng gà và mềm, sắc da hơi hồng (u mỡ).
脂逆	zhī nì	Chi nghịch	Chứng trạng lạnh từ tay tới khuỷu, từ chân tới gối.
脂人	zhī rén	Chi nhân	Người béo (nhiều mỡ).
脂肥	zhī féi	Chi phì	Lớp mỡ béo dày.
支痛	zhī tòng	Chi thống	Đau ở các vùng nhánh gân.
肢肿	zhī zhǒng	Chi thũng	Chứng tay chân phù, người không phù.
肢节	zhī jié	Chi tiết	Khớp xương chân tay.
肢节烦疼	zhī jié fán téng	Chi tiết phiền đông	Triệu chứng các khớp tay, chân phiền nhiệt và đau.

至阴	zhì yīn	Chí âm	(1) Nói về phần âm của tỳ, như nói tỳ là chí âm của ở trong âm .(2) Cũng nói về phần âm của thận. (3) Huyết chí âm. (4) Chỉ vào tháng 6 âm lịch.
至阳	zhì yáng	Chí dương	(1) Cũng là thái dương (2) Huyệt chí dương .
至虚	zhì xū	Chí hư	Hư suy đến cực độ.
至脉	zhì mài	Chí mạch	Mạch đập, 1 lần thở ra mạch đập 2 lần là bình thường, 3 lần là li kinh, 4 lần là mất tinh, 5 lần là chết.
至剂	zhì jì	Chí tễ	Thuốc quá mức, như bổ quá mức, tả quá mức.
指针	zhǐ zhēn	Chỉ châm	Châm bằng ngón tay, tức là lấy ngón tay thay kim tác động vào các huyệt để chữa bệnh.
指钉	zhǐ dīng	Chỉ đinh	Tên gọi loại đinh nhọt mọc ở đầu ngón tay.
止血	zhǐ xiě	Chỉ huyết	Phương pháp chữa chứng xuất huyết.
战汗	zhàn hàn	Chiến hãn	Bệnh nhân có cơn rét run sau đó vã mồ hôi rồi khỏi bệnh, đây là trường hợp chính khí tuy có hư suy nhưng đã chiến thắng tà khí đẩy được tà khí ra ngoài, nếu chính khí không hư thì chỉ ra mồ hôi rồi tà giải, không có hiện tượng rét run.
战栗	zhàn lì	Chiến lật	Trạng thái run rẩy, hàm răng lập cập ở loại bệnh sốt rét.
折髀	zhé bì	Chiết bế	Gẫy xương đùi.
折针	zhé zhēn	Chiết châm	Gẫy kim trong khi châm.
折纽	zhé niǔ	Chiết nữu	Đầu gân bị tổn thương.
折风	zhé fēng	Chiết phong	Gió trái thường từ phương tây bắc đến thường xâm nhập vào kinh tiểu trường.

折腘	zhé guó	Chiết quắc	Gẫy khoeo chân.
折收	zhé shōu	Chiết thu	Danh từ vận khí học.
折脊	zhé jí	Chiết tích	Xương sống đau như gẫy không đứng lên được.
折腰	zhé yāo	Chiết yêu	Vùng eo lưng đau như gẫy.
怔忡	zhēng chōng	Chính xung	Chứng tim đập hồi hộp kéo dài
正宫	zhèng gōng	Chính cung	Danh từ vận khí học, chỉ năm thổ vận bình thường khống thái quá không bất cập.
正骨	zhèng gú	Chính cốt	(1) Xương trụ. (2) Khoa xương, 1 chuyên khoa trong 13 khoa của y học thời xưa.
正骨工具	zhèng gú gōng jù	Chính cốt công cụ	Dụng cụ để bó xương gẫy như nẹp tre bột bó … để cố định xương gẫy.
正骨手法	zhèng gú shǒu fǎ	Chính cốt thủ pháp	Phương pháp chữa gẫy xương, bong gân té ngã như xoa, nắm, lắc, rung, ấn, bóp…
正头痛	zhèng tóu tòng	Chính đầu thống	Cũng như chân đầu thống.
正对口疔	zhèng duì kǒu dīng	Chính đối khẩu đinh	Một thứ nhọt mọc ở gáy, lúc đầu ngứa không đau, có miệng nhỏ, trên đỉnh có điểm bằng hạt vừng hoặc đỏ hoặc đen.
正角	zhèng jiǎo	Chính giác	Danh từ vận khí, chỉ năm mộc vận bình thường khống thái quá, không bất bập.
正火	zhèng huǒ	Chính hoả	Sự biến hoá của khí hậu theo quy luật nhất định, như: nóng, lạnh, mưa gió,ví dụ những năm tý, năm ngọ thì thường nóng nhiều, những năm sửu, năm mùi thì thường mưa nhiều.
正气	zhèng qì	Chính khí	(1) Sức sống của cơ thể, sức chống bệnh của cơ thể. (2) Khí bình thường của trời đất nuôi

			sống muôn vật (trái ngược với chính khí là tà khí).
正虚邪实	zhèng xū xié shí	Chính hư tà thực	Bệnh trạng khi tà khí quá mạnh trong khi sức chống đỡ bệnh của chính khí bị giảm sút
正经	zhèng jīng	Chính kinh	Đường kinh chính, trực tiếp với các tạng phủ, trong hệ thống kinh lạc có 12 kinh chính: 3 kinh dương tay, 3 kinh dương chân, 3 kinh âm tay, 3 kinh âm chân.
正风	zhèng fēng	Chính phong	Gió đúng với phương hướng và thời tiết cũng tức là chính khí của trời đất, như gió đông của mùa xuân, gió nam của mùa hạ, gió tây của mùa thu, gió bắc của mùa đông.
正产	zhèng chǎn	Chính sản	Sinh đẻ đúng quy luật sinh lí, không xẩy ra trắc trở gì.
正色	zhèng sè	Chính sắc	Sắc có sinh khí, biểu hiện tinh thần khí huyết đầy đủ, có 2 phần chủ sắc và khách sắc, chủ sắc là màu sắc cơ bản của mỗi người vốn bẩm sinh khác nhau, khách sắc là màu sắc theo khí hậu, hoàn cảnh và trạng thái sinh lí lúc bấy giờ mà biến đổi, không phải là sắc bệnh.
正邪相争	zhèng xié xiāng zhēng	Chính tà tương tranh	Tình trạng chính khí và tà khí giao tranh nhau.
正水	zhèng shuǐ	Chính thuỷ	Một loại hình của bênh thuỷ thống, toàn thân phù, bụng đầy mà suyễn, mạch trầm trì, phần nhiều vì khí dương ở tỳ thận kém, không vận hoá được nước, nước đọng lại ở bụng ngực, ảnh hưởng đến phế mà gây ra, bệnh này ngọn ở phế gốc ở tỳ thận.
正商	zhèng shāng	Chính thương	Danh từ vận khí học nói về năm kim vận bình thường.

正伤寒	zhèng shāng hán	Chính thương hàn	Bị cảm bởi khí lạnh mùa đông.
正治	zhèng zhì	Chính trị	Dùng thuốc có tính đối kháng với bệnh để trị bệnh, như dùng thuốc hàn để chữa bệnh nhiệt, dùng thuốc nhiệt để chữa bệnh hàn.
正征	zhèng zhēng	Chính trưng	Danh từ vận khí học năm hoả vận bình thường.
正偃	zhèng yǎn	Chính yển	Nằm ngửa
周纪	zhōu jì	Chu kỷ	(1) Mốc tính thời gian, 60 năm là một chu, 30 năm là kỉ. (2) Đường đi vòng thường xuyên, như quả đất vòng quanh mặt trời, kinh mạch quay vòng trong thân thể.
周痹	zhōu bì	Chu tý	Chứng đau nhức thân mình, đau chạy chỗ này đến chỗ khác, đau từ trên rồi đau xuống dưới, đau từ dưới rồi đau lên trên.
注下	zhù xià	Chú hạ	Ỉa chảy phân ra như rót nước .
注夏	zhù xià	Chú hạ	Một loại bệnh chân bại liệt ở trẻ con suy nhược thường phát ở mùa hạ, có 2 dạng: (a). Do tỳ vị hư nhược là chính, thì có triệu chứng: người yếu mệt, ngực khó chịu, lười nói, kém ăn, đại tiện lỏng, kéo dài không khỏi thì người gầy róc chân bại liệt. ( b). Do bị nắng nóng là chính, thì có triệu chứng: sốt cao về buổi chiều, ra mồ hôi, khát nước, thích uống nước, đi tiểu nhiều, nếu sốt kéo dài không khỏi thì người sẽ gầy róc, chân tay bại hoại, tinh thần ủ rũ.
主病	zhǔ bìng	Chủ bệnh	Chỗ căn bản của bệnh.như nói bệnh của 12 kinh mạch đều phát sinh ở ngay tạng hoặc phủ của nó.
主症	zhǔ zhèng	Chủ chứng	Triệu chứng chính của bệnh ,như bệnh hoàng đản thì mắt vàng, da

			vàng, nước tiểu vàng là chủ chứng, còn các triệu chứng khác đều là kiêm chứng.
主气	zhǔ qì	Chủ khí	Khí làm chủ trong bốn mùa như mùa xuân thì phong khí là chủ khí, mùa hạ hoả khí là chủ khí …
主治	zhǔ zhì	Chủ trị	Công hiệu chủ yếu của một phương thuốc đối với một thứ bệnh, như bệnh thái dương trúng phong thì chủ trị là bài Quế chi thang.
准头	zhǔn tóu	Chuẩn đầu	Chóp mũi, chỗ để xem xét về bệnh ở tỳ (cũng gọi là tỳ chuẩn).
祝由	zhù yóu	Chúc do	Một khoa chữa bệnh ở thời cổ đại, bằng các dùng lời cầu chúc và phù phép để tác động vào tâm thần, chứ không dùng thuốc, hiện nay ai dùng thì cho là lừa đảo.
赘疣	zhuì yóu	Chuế vưu	Mụn cóc, mụn cơm, mụn thịt bằng hạt đậu thường mọc ở mu bàn tay, ở ngón tay ngón chân hoặc ở đầu mặt, không đau không ngứa.
专阴	zhuān yīn	Chuyên âm	Chỉ có khí âm mà không có khí dương hoặc chỉ thấy mạch âm không thấy mạch dương.
转胞	zhuǎn bāo	Chuyển bào	Chứng bí tiểu khi có thai do bào hệ úng tắc, người bệnh phải ngồi thở không nằm được.
转筋	zhuǎn jīn	Chuyển cân	Chuột rút ở cơ.
转针	zhuǎn zhēn	Chuyển châm	Vê kim.
转豆	zhuǎn dòu	Chuyển đậu	Một hiện tượng mạch kỳ quái, hình mạch đến như hạt đậu xoay tròn.
转失气	zhuǎn shī qì	Chuyển thất khí	Trung tiện (đánh rắm)
转属	zhuǎn shǔ	Chuyển thuộc	Bệnh tà hết ở kinh này rồi mới truyền sang kinh khác. Ví dụ như bệnh thương hàn tà đã thoát li kinh thái dương rồi hiện ra chứng trạng của kinh dương

			minh thì gọi là chuyển thuộc dương minh.
拙工	zhuó gōng	Chuyết công	Thầy thuốc kém, vụng về.
种子	zhòng zi	Chủng tử	Nam nữ giao hợp để thụ thai.
煮	zhǔ	Chử	Nấu cho thuốc vào nước hoặc dấm hoặc rượu hoặc một dịch thể khác, nấu để giảm bớt độc hoặc làm cho thuốc được tinh khiết hơn, như Nguyên hoa nấu với dấm thì giảm bớt độc tính, Phác tiêu nấu với la bạc thành ra Huyền minh phấn …
煮散	zhǔ sǎn	Chử tán	Tán thuốc ra, thành bột to, cho vào nước nấu bỏ bã uống .
蒸	zhēng	Chưng	(1) Đồ, một cách chế thuốc bằng hơi nước .(2) Mình nóng hâm hấp, nóng từ trong bốc ra.
蒸乳	zhēng rǔ	Chưng nhũ	Chứng phát sốt của phụ nữ mới sinh đẻ bị tắc tia sữa .
蒸熨	zhēng yùn	Chưng úy	Phép chườm nóng để làm ấm kinh lạc, đồ thuốc cho nóng bọc bọc vải rồi chườm.
症侯	zhèng hóu	Chứng hậu	Hội chứng của các loại bệnh.
灼热	zhuó rè	Chước nhiệt	Tình trạng phát sốt cao, sờ tay lên bì phu cảm thấy nóng trên tay.
瘴毒	zhàng dú	Chướng độc	Khí độc ở vùng rừng núi do nắng, nước chưng bốc không lưu thông được gây nên.
瘴气	zhàng qì	Chướng khí	Cũng là chướng độc.
瘴疟	zhàng nuè	Chướng ngược	Sốt rét do chướng khí. .
掌心风	zhǎng xīn fēng	Chưởng tâm phong	Chứng bệnh lòng bàn tay khô ngứa, da sần sùi.
THUẬT NGỮ TIẾNG TRUNG TRONG YHCT VẦN D
夜啼	yè tí	Dạ đề	Trẻ con khóc đêm.

夜盲	yè máng	Dạ manh	Quáng gà.
夜盲症	yè máng zhèng	Dạ manh chứng	Quáng gà.
夜瞑	yè míng	Dạ minh	Đêm nằm ngủ nhắm mắt.
夜疟	yè nuè	Dạ ngược	Sốt rét phát về ban đêm
夜搐	yè chù	Dạ súc	Trẻ em sinh kinh giật vào lúc nửa đêm.
野战军医院	yě zhàn jūn yī yuàn	dã chiến quân y viện	Bệnh viện dã chiến
摇头	yáo tóu	Dao đầu	Đầu lắc không yên.
淫泆	yín yī	Dâm dật	Phóng túng quá độ.
淫气	yín qì	Dâm khí	Dâm là thẩm dần dần ra, khí là tà khí hoặc chính khí, như tà khí thẩm dần ra gây nên là bệnh dâm khí, tinh hoa của thức ăn uống thấm dần ra nuôi dưỡng da thịt, gân xương cũng gọi là dâm khí.
寅	yín	Dần	Chỉ thứ 3 trong 12 địa chi, tương ứng với không gian là phương đông, với thời gian là tháng giêng là giờ dần (khoảng từ 3 giờ đến 5 giờ sáng) với ngũ hành là mộc khí. Rút kim ra, sau khi đã châm kim vào.
引针	yǐn zhēn	Dẫn châm	Rút kim ra, sau khi đã châm kim vào.
引火归原	yǐn huǒ guī yuán	Dẫn hoả quy nguyên	Đưa hoả về nguồn gốc, phép chữa hư hoả ở thận bốc lên.
引经报使	yǐn jīng bào shǐ	Dẫn kinh báo sứ	Một số vị thuốc có tác dụng dắt dẫn các vị thuốc khác đến chỗ có bệnh, giống người dẫn đường.

引经药	yǐn jīng yào	Dẫn kinh dược	Thuốc đưa thuốc khác vào từng đường kinh, như bệnh ở kinh Thái dương thì lấy vị khương hoạt làm thuốc dẫn kinh, bệnh ở kinh Dương minh thì lấy vị Cát căn làm thuốc dẫn kinh …
引申法	yǐn shēn fǎ	Dẫn thân pháp	Thủ thuật kéo dãn làm dãn gân.
蚓状肌	yǐn zhuàng jī	Dẫn trạng cơ	Cơ giun
溢阴	yì yīn	Dật âm	6 kinh âm đầy tràn lên, mạch Thốn khẩu thịnh hơn mạch Nhân nghinh 4 lần vừa to vừa mạnh gọi là dật âm, dật âm là dương bế tắc ở ngoài, âm bế tắc ở trong không thông được với nhau.
溢饮	yì yǐn	Dật ẩm	Chứng bệnh do thuỷ dịch ngưng đọng ở tổ chức dưới da, xuất hiện các triệu chứng thân mình đau nhức, chân tay phù, nặng nề có khi ho suyễn.
溢阳	yì yáng	Dật dương	6 kinh dương đầy tràn lên mạch Nhân nghinh thịnh hơn mạch thốn khẩu 4 lần, vừa to vừa nhanh gọi là dật dương, dật dương là dương bị ngăn cách ở ngoài.
溢血	yì xiě	Dật huyết	Huyết tràn ra ở đường miệng mũi, thành thổ huyết, chảy máu cam.v.v…
酉	yǒu	Dậu	Chỉ thứ 10 trong 12 địa chi, tương ứng với không gian là phương tây, với thời gian là tháng 8 âm lịch ,với giờ dậu (vào khoảng từ 17 đến 19 giờ) với ngũ hành là kim.
胰	yí	Di	Tuỵ
移指	yí zhǐ	Di chỉ	Cách xê dịch ngón tay cho vừa mức với 3 bộ mạch ở tay, khi đặt ngón tay xem mạch.
遗毒	yí dú	Di độc	Thứ độc di truyền lại, như cha mẹ bị giang mai di độc lại cho con từ khi bẩm sinh.

移寒	yí hán	Di hàn	Hàn ở tạng phủ truyền sang cho nhau, như tỳ di hàn cho can, phế di hàn cho thận …
移热	yí rè	Di nhiệt	Nhiệt ở tạng phủ truyền sang cho nhau, như tỳ di nhiệt cho can, can di nhiệt cho tâm …
遗尿	yí niào	Di niệu	(1) Đái dầm (2) Tiểu tiện không cầm được (són đái).
遗矢	yí shǐ	Di thỉ	Ỉa ra không biết (són ỉa).
遗泄	yí xiè	Di tiết	Cũng là di tinh.
遗精	yí jīng	Di tinh	Khi ngủ tinh tự chẩy ra gọi là di tinh, khi thức tỉnh mà tự chẩy ra gọi là hoạt tinh, khi ngủ ngủ mơ với nữ tinh chẩy ra gọi là mộng tinh .
以毒攻毒	yǐ dú gōng dú	Dĩ độc công độc	Phương pháp sử dụng thuốc có độc tính chữa bệnh có tính chất ác độc hiểm nghèo.
疫病	yì bìng	Dịch bệnh	Bệnh truyền nhiễm.
液道	yè dào	Dịch đạo	Đườn thông của tân dịch, như nói “tông mạch bị bệnh, thì dịch đạo mở, từ đó nước mắt nước mũi chảy ra”.
以左治右,以右治左	yǐ zuǒ zhì yòu, yǐ yòu zhì zuǒ	Dĩ tả trị hữu, dĩ hữu trị tả	Phương pháp châm cứu bên đối diện bị bệnh.
异病同治	yì bìng tóng zhì	Dị bệnh đồng trị	Nguyên tắc điều trị bệnh không giống nhau bằng phương pháp giống nhau.
异气	yì qì	Dị khí	1 loại tà khí có tính chất truyền nhiễm mãnh liệt, cũng gọi là lệ khí, tạng khí, độc khí.
疫毒	yì dú	Dịch độc	Độc của các loại bệnh truyền nhiễm.

疫疔	yì dīng	Dịch đinh	Một thứ đinh nhọt có tính truyền nhiễm, thường phát sinh ở người thường mổ súc vật, đinh mọc như mụn đậu, trước có họng nước, sau đập, nước chẩy ra đóng thành vẩy đên, không đau, không hoá mủ, sưng xung quanh, lâu ngày không khỏi thì sẽ sinh sốt cao, phát rét, hôn mê.
腋汗	yè hàn	Dịch hãn	Chứng bệnh chỉ ra mồ hôi ở nách và trên sườn.
疫喉	yì hóu	Dịch hầu	Những bệnh ở họng có tính truyền nhiễm như bệnh bạch hầu v.v…
疫咳	yì ké	Dịch khái	Bệnh ho có tính truyền nhiễm như bệnh ho gà.
腋气	yè qì	Dịch khí	Hôi nách.
疫气	yì qì	Dịch khí	Khí độc truyền nhiễm.
疫痢	yì lì	Dịch lị	Bệnh lị do dịch khí sinh ra, lị phát nhanh nặng, sốt cao, rét run, khát nước, bụng đau dữ dội, phân ra máu mủ đặc dính đại tiện đi luôn, lợm giọng, nôn mửa có khi phát ban và có tính truyền nhiễm.
疫疟	yì nuè	Dịch ngược	Bệnh sốt rét phát sinh ở một vùng rồi lây sang các vùng lân cận (dịch sốt rét).
疫痧	yì shā	Dịch sa	Chứng họng nổi lên như mụn sởi vỡ loét ra và có tính truyền nhiễm.
疫室	yì shì	Dịch thất	Nhà ở của người bị bệnh dịch .
液脱	yè tuō	Dịch thoát	Thể dịch bị tiêu thoát, dịch thoát thì khó co duỗi, sắc khô không nhuận, não tuỷ sút giảm, ống chân nhức, tai ù.
液痈	yè yōng	Dịch ung	Nhọt phát ở trong hố nách (ổ gà)
腋臭	yè chòu	Dịch xú	Hôi nách.

盐制	yán zhì	Diêm chế	Dùng nước muối nhạt để chế thuốc như tẩm nước muối, tẩm nước muối sao, rử nước muối có mục đích đưa đưa thuốc về thận, làm mềm chất rắn, đưa thuốc đi xuống, bớt tính khô ráo của thuốc.
盐肤疔	yán fū dīng	Diêm phu đinh	Thứ mụn đinh xung quanh đỏ, ở giữa có hạt như hạt thóc màu đen, do kinh đởm bị nhiễm độc mà sinh ra.
涎下	xián xià	Diên hạ	Chẩy nước miếng.
涎唾	xián tuò	Diên thoả	Cũng là thứ nước ở miệng, nhưng “diên” là thứ nhạt hơn, lỏng hơn, có tác dụng làm ướt, nhuận xoang miệng, “thoả” là thứ tương đối đặc hơn, có tác dụng giúp cho việc tiêu hoá thức ăn, diên được sinh ra do công năng của tỳ, thoả được sinh ra là do công năng của thận.
面白	miàn bái	Diện bạch	Mặt trắng nhợt, bệnh ở phế thì mặt trắng nhợt, không tươi.
面垢	miàn gòu	Diện cấu	Trên má như có cáu bẩn, nhưng không rửa sạch được, là dấu hiệu của tích trệ ở trong hoặc bị cảm thử tà.
面游风	miàn yóu fēng	Diện du phong	Chứng mặt mắt sưng phù, ngứa như có trùng bò, da mặt khô, thỉnh thoảng sinh vẩy trắng, càng lâu càng ngứa nhiều, gãi lở chẩy ra nước vàng hoặc ra máu, đau rất khó chịu, chứng này vì kinh Dương minh bị thấp nhiệt và bị cảm phong tà, nên mới gọi là “diện du phong”.
面戴阳	miàn dài yáng	Diện đới dương	Sắc mặt đỏ nhợt, khí dương ở dưới vượt lên, như người bị bệnh hư lao đến quá trưa thì hơi sốt và 2 gò má đỏ hồng .
面寒	miàn hán	Diện hàn	Lạnh ở mặt.

面黑	miàn hēi	Diện hắc	Da mặt đen, một phản ảnh của bệnh ở thận .
面黄	miàn huáng	Diện hoàng	Da mặt vàng, một phản ảnh của bệnh ở tỳ.
面风	miàn fēng	Diện phong	Chứng 2 má đỏ sưng lên như mọc mụn sởi, nhẹ thì từng hạt thưa thớt, nặng thì kết liền thành từng mảng.
面疮	miàn chuāng	Diện sang	Nhọt ở mặt.
面色	miàn sè	Diện sắc	Sắc mặt, phản ảnh trạng thái sinh lí bệnh lí của cơ thể.
面青	miàn qīng	Diện thanh	Sắc mặt xanh, một phản ảnh của bệnh ở gan.
面脱	miàn tuō	Diện thoát	Chứng các cơ ở mặt cứ gầy róc dần.
面痛	miàn tòng	Diện thống	Đau ở mặt.
面尘	miàn chén	Diện trần	Sắc mặt xạm lại như có bụi bẩn.
面王	miàn wáng	Diện vương	Chóp mũi, chỗ phản ánh sinh lý, bệnh lý của tỳ.
面赤	miàn chì	Diện xích	Mặt đỏ khác với bình thường, phản ảnh có nhiệt ở trong bốc lên.
面颊	miàn jiá	Diện giáp	Mặt má
面针	miàn zhēn	Diện châm	Châm quanh mặt
营气不从	yíng qì bù cóng	Doanh khí bất tùng	Tình trạng doanh khí vận hành trong mạch bị trở ngại, xuất hiện bệnh ung thũng.
营气	yíng qì	Doanh khí	Tinh khí vận hành trong mạch, sinh ra từ thuỷ cốc.
俞度	yú dù	Du đạc	Cách đo huyệt.
营卫不和	yíng wèi bù hé	Doanh vệ bất hoà	Chứng tự ra mồ hôi trong biểu chứng.

输尿管	shū niào guǎn	Du niệu quản	Ống dẫn tiểu
输尿管结石	shū niào guǎn jié shí	Du niệu quản kết thạch	Sỏi niệu quản
油汗	yóu hàn	Du hãn (cũng gọi là nhu hãn)	Mồ hôi lạnh mà nhờn dính như dầu như nói bệnh hoàng đản, mà có “du hãn” là tỳ tuyệt, cho nên chết.
俞穴	yú xué	Du huyệt	(1) 1 huyệt trong huyệt ngũ du ở tay chân (tinh, huỳnh, du, nguyên, kim, hợp) huyệt du là nơi khí của kinh mạch chảy dồn đến. (2) Huyệt châm cứu, chỗ lưu thông gọi là du, chỗ hở gọi là huyệt, một thứ nói về tính chất, một thứ nói về bộ vị, ban đầu là 2 từ về sau trong lại thành 1 từ (du huyệt). (3) Huyệt du của các tạng phủ trên kinh Thái dương bàng quang ở lưng, là khí của tạng phủ ở trong thông ra ở ngoài như tâm du, can du …
俞气	yú qì	Du khí	Khí của du huyệt.
俞窍	yú qiào	Du khiếu	Lỗ hở của du huyệt, sâu từ chỗ huyệt tán ra, gần với khoảng gân xương, như nói mùa đông thì châm vào du khiếu, tức là châm vào sâu.
油风	yóu fēng	Du phong	Cũng gọi là “ban thóc” một thứ bệnh trong thời gian ngắn, tóc rụng từng đám, da đầu trở nên trơn mứt .
油风, 班秃	yóu fēng bān tū	Du phong, ban ngốc	Rụng tóc da đầu
游风	yóu fēng	Du phong	Một thứ bệnh ngoài da nổi lên từng đám như hạt thóc hoặc trắng hoặc đỏ, sưng nóng ngứa, đau, chạy chỗ này sang chỗ khác trắng thì gọi là bệnh du phong,

			đỏ gọi là xích du phong.
维筋	wéi jīn	Duy cân	Đường gân của mạch Dương duy.
维厥	wéi jué	Duy quyết	Khí của mạch Dương duy, mạch âm duy nghịch lên.
沿肛痔	yán gāng zhì	Duyên giang trĩ	Bệnh giang mai, ở da quanh hậu môn mọc mụn sắc trắng, hoặc xám, ngứa nhiều.
摇	yáo	Diêu	Lay động
容貌	róng mào	Dung mạo	Dung mạo
涌吐	yǒng tǔ	Dũng thổ	Nôn vọt ra.
涌水	yǒng shuǐ	Dũng thuỷ	Nước ở thận tràn lên.
勇疽	yǒng jū	Dũng thư	Nhọt mọc ở huyệt Thái dương gần mí mắt, lúc đầu như hạt thóc, rồi sưng đau dần hình như con chuột nấp, mặt mắt sưng phù, nếu sau 7 ngày vẫn chưa vỡ mủ thì hoả độc sẽ cộng vào mắt, làm loét, nếu độc công vào não thì chảy ra huyết loảng màu đen là chết.
涌泄	yǒng xiè	Dũng tiết	Nôn mửa và tiết tả .
涌泉疽	yǒng quán jū	Dũng tuyền thư	Nhọt mọc ở huyệt Dũng tuyền giữa lòng chân, có 2 loại khác nhau, màu đen tối, không đau, khoảng 21 ngày chưa vỡ mủ là loại thư, khó chữa, khoảng 14 ngày đã vỡ mủ là loại ung, thì sẽ tự khỏi.
馀毒	yú dú	Dư độc	Như di độc.
孕妇	yùn fù	Dựng phụ	Đàn bà có thai.
药毒	yào dú	Dược độc	Tính chất độc của thuốc.
药气	yào qì	Dược khí	Mùi hơi của thuốc, như nói mùi hôi vào can, mùi khét vào tâm,

			mùi thơm vào tỳ, mùi tanh vào phế, mùi thối vào thận hoặc như nói mùi thơm có thể thông khí, có thể sơ tán, có thể bổ tỳ âm, có thể thông tâm khí, có thể hoà hợp ngũ tạng.
药理	yào lǐ	Dược lí	Lý luận về thuốc, như nói thầy thuốc phải thông hiểu y lý, dược lý.
药力	yào lì	Dược lực	Khả năng của thuốc, như trừ được úng tắc thông được ngưng trệ bổ được suy nhược, khai được uất bế, nhuận được khô táo, khô được ẩm ướt.
药能	yào néng	Dược năng	Tính năng của thuốc, như bốc lên, giáng xuống, thu vào, tán ra.
药丸	yào wán	Dược hoàn	Thuốc viên, hoàn.
药棉	yào mián	Dược miên	Bông gòn thuốc
药包	yào bāo	Dược bao	Thuốc có vỏ bọc.
药散	yào sǎn	Dược tán	Thuốc bột.
药片	yào piàn	Dược phiến	Viên thuốc (Dẹt).
药膏	yào gāo	Dược cao	Thuốc bôi.
药品	yào pǐn	Dược phẩm	Phẩm chất của thuốc, thời xưa chia thuốc thành 3 loại: thượng phẩm, trung phẩm, hạ phẩm, cho nên gọi là dược phẩm, cách phân loại dựa vào 2 phương diện: vật chất hoặc tính chất.
药色	yào sè	Dược sắc	Màu sắc của thuốc như xanh, vàng, đỏ, trắng, đen. …
药体	yào tǐ	Dược thể	Thể chất của thuốc như rễ, ngọn, thân, cành, hạt, vỏ, đầu, thân, đuôi, nhẹ, xốp, nặng, đặc, khô ráo, ướt nhuận v.v…
药性	yào xìng	Dược tính	Tính của thuốc: hàn (lạnh), nhiệt (nóng), ôn (ấm), lương (mát), bình (bình hoà) như nói hoàng

			liên có tính hàn, phụ tử có tính nhiệt…
药熨	yào yùn	Dược uý	Thuốc chườm.
药物学	yào wù xué	Dược vật học	Môn học về thuốc.
药味	yào wèi	Dược vị	Vị của thuốc, chua, cay, đắng, mặn, ngọt, nhạt, như nói vị ngọt thì bổ, vị cay thì tán.
药剂师	yào jì shī	Dược tễ sư	Dược sĩ
药物电离子穴位透入法	yào wù diàn lí zi xué wèi tòu rù fǎ	Dược vật điện ly tử huyệt vị thấu nhập pháp	Phép trị bằng cho thuốc vào huyệt qua dòng điện
药房	yào fáng	Dược phòng	Phòng dược (nhà thuốc)
阳中隐阴	yáng zhōng yǐn yīn	Dương trung ẩn âm	Trong dương có âm
药呃	yào è	Dương ách	Chứng nấc thuốc dương, chứng này có kiêm các hiện tượng phát sốt, nôn ra nước đắng, ngực đầy, mạch sác.
阳斑	yào è	Dương ban	Phát ban thuộc nhiệt, do nhiệt từ trong bốc ra, nóng bừng, ban màu đỏ tươi.
阳崩	yáng bēng	Dương băng	Chứng băng huyết vì nhiệt tà, ra huyết màu đỏ tươi, bụng dưới đau.
阳闭	yáng bì	Dương bế	(1) Bế là nói chung về các chứng bệnh do công năng của tạng phủ bị bế tắc không thông, ví dụ như hàm răng nghiến chặt, 2 tay nắm chặt, tinh thần mê man, đờm dãi đầy tắc, mồ hôi không ra được … trong đó nếu có kiêm hiện tượng nhiệt là dương bế,

			hiện tượng hàn là âm bế. (2) Chứng trẻ con bí đái, bụng đầy tức, do nhiệt tà làm ủng trệ, không tuyên thông được gây nên.
阳病	yáng bìng	Dương bệnh	(1) Bệnh ở 3 kinh dương. (2) Những bệnh thuộc nhiệt, thuộc thực.
阳症	yáng zhèng	Dương chứng	Nói chung các triệu chứng thuộc nhiệt, thuộc thực như sốt cao, khát nước nhiều, thích mát, vật vã, phiến nóng, mặt đỏ, mạch sác …
阳狂	yáng kuáng	Dương cuồng	Bệnh cuồng thuộc nhiệt, thuộc dương tính.
阳维	yáng wéi	Dương duy	Một trong 8 mạch kỳ kinh, bắt đầu ở phía dưới mắt cá ngoài, theo phía ngoài chân lên phía ngoài bụng, phía ngoài ngực, lên vai, ra sau gáy, dừng lại ở đầu, có công dụng giằng giữ các kinh dương, nên gọi là “dương duy”.
阳痫	yáng xián	Dương giản	(1) Chứng cấp kinh phong của trẻ em (2) Chứng động kinh, khi phát thì cứng gáy, mắt trợn ngược, mê man, hàm răng nghiến chặt, phần nhiều vì tích nhiệt ở kinh can mà sinh ra.
阳化气阴成形	yáng huà qì yīn chéng xíng	Dương hoá khí âm thành hình	Hiện tượng chuyển hoá của âm dương.
阳火	yáng huǒ	Dương hoả	(1) Tâm hoả (2) Lửa ở loài mộc.
阳黄	yáng huáng	Dương hoàng	Bệnh hoàng đản thuộc dương, mặt mắt da hoàng sáng, thường kiêm các chứng miêng khô, miệng đắng, bụng đầy, ngực tức, đại tiện đỏ, mạch huyền sác.
阳虚	yáng xū	Dương hư	Khí dương suy kém, thường xuất hiện các triệu chứng như: sắc mặt trắng bợt, tay chân không ấm, dễ ra mồ hôi, đại tiện lỏng loảng, tiểu tiện trong trắng, sắc

			môi nhợt, miệng nhạt, chất lưỡi nhợt, lưỡi trắng nhuận, mạch hư nhược.
阳结	yáng jié	Dương kết	Cũng gọi là nhiệt kết, do nhiệt tà phạm vị đại tiện táo, kết thuộc dương minh phủ thực chứng.
阳虚水泛	yáng xū shuǐ fàn	Dương hư thuỷ phiếm	Bệnh lý thuỷ thũng mạn tính, dương hư thuỷ phiếm, gặp ở bệnh viêm thận mạn tính, suy tim.
阳气	yáng qì	Dương khí	(1) Khí trời. (2) Khí dương, phía đối lập với khí âm, như khí của phủ là khí dương, khí của tạng là khí âm, khí của các kinh dương là khí dương, khí ở các kinh âm là khí âm, vệ khí là khí dương, vinh khí là khí âm.(3) Phía đối lập với âm dịch, âm dịch phải có dương khí để chuyển hoá, dương khí phải có âm dịch để tồn tại.
阳窍	yáng qiào	Dương khiếu	7 khiếu ở mắt, tai, mũi, miệng.
阳跷脉	yáng qiāo mài	Dương kiểu mạch	1 mạch trong 8 mạch kỳ kinh, đường mạch này bắt đầu ở huyệt Thân mạch đi qua phía dưới mắt cá ngoài chân, theo mé ngoài chân lên phía ngoài đùi, lên sườn đi lên phía ngoài vai, theo cổ lên phía ngoài môi đến khoé mắt trong, cùng với mạch âm kiểu, với mạch thái dương đi lên não, lại quay xuống khoé ngoài mắt, một nhánh từ mí mắt đi lên chân tóc, quay ra phía sau, đến huyệt phong trì, đường mạch nay đi quá các huyệt Thân mạch, Bộc tham, phụ dương, Cự liêu, Kiên ngưng, Nhu du, Cự cốt, Địa thương, Cự liêu, Thừa khấp đến huyệt phong trì, người ta khi thức ngủ, mở mắt, nhắm mắt, là có liên quan đến mạch Dương kiểu, Ấm kiểu.

阳维脉	yáng wéi mài	Dương duy mạch	Mạch dương duy
阳经	yáng jīng	Dương kinh	Các đường kinh thuộc lục phủ, gồm 3 kinh dương tay và 3 kinh dương chân.
阳结	yáng jié	Dương kết	Chứng đại tiện không thông vì dương tà kết lại gây ra táo bón.
阳络	yáng luò	Dương lạc	(1) Lạc mạch từ các kinh dương đi rẽ ra. (2) Lạc mạch đi lên hoặc đi nông ở ngoài, máu tràn ra ngoài thì thành chứng chảy máu mũi (3) Lạc mạch của kinh Dương minh vị.
阳漏	yáng lòu	Dương lậu	Chứng đau mắt, ban ngày thường chảy ra nước vàng đỏ rất tanh thối, 2 mắt đau nhức.
阳脉	yáng mài	Dương mạch	Nói chung các kinh dương mạch Đốc, mạch Dương duy, mạch Dương kiểu .
阳脉之海	yáng mài zhī hǎi	Dương mạch chi hải	Tên gọi riêng của đốc mạch.
阳梅疮	yáng méi chuāng	Dương mai sang	1 loại nhọt độc gồm nhiều loại bệnh biến ở bì phu, cũng gọi là mai độc.
阳明	yáng míng	Dương minh	(1) Tên đường kính của vị và đại trường .(2) Một trong 3 phần của khí dương, Thái dương, Thiếu dương, Dương minh.
阳明病	yáng míng bìng	Dương minh bệnh	1 trong những bệnh của lục kinh.
阳人	yáng rén	Dương nhân	Người thiên về phần dương.
阳痿	yáng wěi	Dương nuy	Dương vật mềm rũ (liệt dương).
阳风	yáng fēng	Dương phong	Gió trái thường ở mùa hạ.
阳复	yáng fù	Dương phục	Dương khí hồi phục trở lại.
阳厥	yáng jué	Dương quyết (cũng là nhiệt quyết)	Hiện tượng tay chân giá lạnh, do nhiệt tà quá thịnh, tân dịch bị tổn thương ảnh hưởng đến sự lưu

			thông bình thường của khí dương, khí dương không thông suốt ra tay chân được mà sinh quyết lạnh.
阳痧	yáng shā	Dương sa	Chứng đau bụng tay chân ấm vì khí uất không thông gây nên.
阳杀	yáng shā	Dương sát	Thời kỳ khí dương gây ra bệnh, như bói bệnh ở 3 tháng mùa xuân là “Dương sát”.
阳生阴长	yáng shēng yīn cháng	Dương sinh âm trưởng	1 trong những mối quan hệ của âm dương.
阳缩	yáng suō	Dương súc	Dương vật co thụt vào (săn lại) .
阳事	yáng shì	Dương sự	Việc giao hợp với nam giới .
阳邪	yáng xié	Dương tà	(1) Tà khí xâm nhập vào kinh Dương. (2) 4 thứ tà khí Phong, thử, táo, hoả trong lục dâm, vì những thứ tà khí này thường biểu hiện ra triệu chứng nhiệt và làm hao tổn âm dịch.
阳臓	yáng zàng	Dương tạng	(1)Người thiên về dương, người dễ bị bệnh nhiệt, thích ăn những thứ mát là người tạng dương. (2) Tâm can là tạng dương.
阳盛	yáng shèng	Dương thịnh	Nhiệt tà thịnh, ví dụ như nói dương thịnh thì sinh bệnh nhiệt (nóng nhiều).
阳盛阴伤	yáng shèng yīn shāng	Dương thịnh âm thương	Hiện tượng nhiệt bệnh làm thương âm.
阳水	yáng shuǐ	Dương thuỷ	Loại hình của bệnh thuỷ thũng.
阳暑	yáng shǔ	Dương thử	Do lao động mệt nhọc dưới nắng gắt mùa hè mà mắc bệnh gọi là dương thử.
阳绝	yáng jué	Dương tuyệt	Là mạch tượng chỉ thấy đập ở thốn khẩu thuộc thốn bộ, còn 2 bộ quan, xích thì không.

疡医	yáng yī	Dương y	Thầy thuốc chuyên trị các bệnh ở ngoài da, mụn nhọt.
阳物	yáng wù	Dương vật	Dương vật (Ngọc hành) .
养阴	yǎng yīn	Dưỡng âm	Phép chữa các chứng âm hư, tức là tăng thêm sự nhu nhuận cho cơ thể, cũng gọi là “Ích âm”, “tư âm”, “bổ âm” để chữa các hiện tượng khô ráo.
养阴清肺	yǎng yīn qīng fèi	Dưỡng âm thanh phế	Phương pháp chữa chứng âm hư phế nhiệt.
养肝	yǎng gān	Dưỡng can	Phương pháp chữa bệnh can âm hư, huyết bất túc, cũng gọi là nhu can.
养血	yǎng xiě	dưỡng huyết	Phép chữa các chứng huyết dịch suy thiếu .
养血解表	yǎng xiě jiě biǎo	Dưỡng huyết giải biểu	Phép chữa phối hợp dùng thuốc dưỡng huyết với thuốc giải biểu.
养血润燥	yǎng xiě rùn zào	Dưỡng huyết nhuận táo	Phương pháp chữa táo bón do huyết hư.
养心安神	yǎng xīn ān shén	Dưỡng tâm an thần	Phương pháp chữa tâm thần không yên do âm hư, tâm huyết sút kém gây hồi hộp, mất ngủ, hoảng hốt.
养胎	yǎng tāi	dưỡng thai	Phép bồi dưỡng trong khi có thai để thai nhi phát dục bình thường.
养胃	yǎng wèi	Dưỡng vị	Phương pháp chữa vị âm bất túc.
养生	yǎng shēng	Dưỡng sinh	Phương pháp phòng chống bệnh tật, giữ gìn sức khoẻ, nuôi dưỡng sự sống, kéo dài tuổi thọ.
THUẬT NGỮ TIẾNG TRUNG TRONG YHCT VẦN Đ
多饮	duō yǐn	Đa ẩm	Uống nhiều nước.

多汗	duō hàn	Đa hãn	Ra mồ hôi nhiều.
多卧	duō wò	Đa ngoạ	Nằm nhiều.
打伤	dǎ shāng	Đả thương	Bị đánh thành thương tật.
帶脉	dài mài	Đái mạch	1 trong tám mạch kỳ kinh.
大病	dà bìng	Đại bệnh	Đường lạc mạch lớn của tạng tỳ
大包	dà bāo	Đại bao	Đườn lạc mạch lớn của tạng tỳ.
大病	dà bìng	Đại bệnh	Bệnh nặng.
大补	dà bǔ	Đại bổ	Bổ mạnh.
大筋	dà jīn	Đại cân	Cân lớn ở 2 bên gáy, ở cánh tay, ở trên mắt cá.
大针	dà zhēn	Đại châm	1 trong 9 thứ kim châm của thời xưa, thân kim to, mũi kim hơi tròn, dùng để chữa các loại bệnh phù toàn thân, trưng, hà, kết khối ở bụng.
大谷	dà gǔ	Đại cốc	Chỗ hở hoặc chỗ lõm ở những chỗ cơ nhục tiếp giáp nhau, to gọi là cốc, nhỏ gọi là khê.
大骨	dà gú	Đại cốt	Mỏm xương to ở chỗ eo lưng, xương cánh tay, xương đùi.
大刚风	dà gāng fēng	Đại cương phong	Gió lạnh từ phương bắc đến gọi là đại cương phong, thường xâm phạm vào thận, vào xương, vào gân ở thắt lưng mà gây ra bệnh.
大头瘟	dà tóu wēn	Đại đầu ôn	Một thứ bệnh ôn độc, trán mũi, mắt, mặt đỏ sưng, đầu to ra khác thường.
大头风	dà tóu fēng	Đại đầu phong	Cũng là đại đầu ôn.
大疔	dà dīng	Đại đinh	Đinh nhọt phát ở chân.
大毒	dà dú	Đại độc	Rất độc.

大疜泄	dà xià xiè	Đại hà tiết	1 trong 5 chứng tiết, có triệu chứng đau bụng, đại tiện mót rặn.
大汗	dà hàn	Đại hãn	Mồ hôi ra rất nhiều, ra như tắm.
大火	dà huǒ	Đại hoả	Sự hợp lại của quân hoả và tướng hoả, tạo thành đốt mạnh.
大气	dà qì	Đại khí	Không khí bao la trong vũ trũ hoặc khí hô hấp ở trong lồng ngực.
大结胸	dà jié xiōng	Đại kết hung	Một chứng bệnh do uống nhầm thuốc xổ hạ mà sinh ra, từ bụng trên đến bụng dưới cứng đầy mà đau, sờ ấn vào càng đau thêm.
大经	dà jīng	Đại kinh	Những đường kinh mạch lớn.
大络	dà luò	Đại lạc	Những đường lạc mạch to nhất, gồm có 15 đường tức là lach mạch 12 đường chính kinh, của mạch Đốc, mạch Nhâm và đại lạc của tỳ.
大偻	Dà lóu	Đại lũ	Còng lưng, gù lưng.
大麻风	dà má fēng	Đại ma phong	Một thể bệnh phong (hủi).
大脉	dà mài	Đại mạch	Mạch đến vừa to, vừa đầy dưới ngón tay, to gấp đôi lúc bình thường (đại là to) .
代脉	dài mài	Đại mạch	Mạch đại mạch đập chậm mà yếu, đang đập rồi dừng lại, dừng lại hơi lâu, như có vẻ không động trở lại được nữa, rồi mới động tiếp, mà dừng lại sau một số nhịp đều đặn lúc dừng như có nhịp đập khác thây thế vào nên mới gọi là Đại (đại là thay thế), mạch đại chủ về tạng khí suy hao.
大肉	dà ròu	Đại nhục	Các bắp thịt nối cao lên, như bắp thịt ở đùi, ở cánh tay.
大肉陷	dà ròu xiàn xià	Đại nhục hãm hạ	Loại bệnh tật làm cho cơ thể tiêu hao gầy mòn, thuộc loại bệnh khó phục hồi.

下
大弱风	dà ruò fēng	Đại nhược phong	Gió nóng từ phương nam đến, khi xâm phạm vào cơ thể thường làm hại đến tâm mạch của người ta.
大怒	dà nù	Đại nộ	Giận dữ quá độ, một nguyên nhân gây ra bệnh, như người có thái tức giận quá rồi truỵ thai thì gọi là “đại nộ tiểu sản”.
大衄	dà nǜ	Đại nục	Miệng mũi cùng xuất huyết, thâm chí cả mắt tai, miệng, mũi, tiền âm, hậu âm, đồng thời xuất huyết.
大分	dà fēn	Đại phân	Những đường vân của thịt thì gọi là “tiểu phân” thịt ở đùi, ở cánh tay thì có giới hạn rõ ràng thì gọi là “đại phân”.
大夫	dà fū	Đại phu	Thầy thuốc.
大腹	dà fù	Đại phúc	Phúc là bụng, bụng trên (từ rốn trở lên) gọi là “đại phúc”, bụng dưới (từ rốn trở xuống)gọi là “tiểu phúc”.
大方	dà fāng	Đại phương	Phương thuốc có tác dụng mạnh hoặc có nhiều vị thuốc hoặc lượng thuốc nhiều.
大方脉	dà fāng mài	Đại phương mạch	1 phân khoa y học của thời cổ đại chuyên chữa bệnh người lớn.
大厥	dà jué	Đại quyết	Như bạo quyết
大邪	dà xié	Đại tà	Tà khí mạnh dữ.
大泻	dà xiè	Đại tả	Một thủ thuật trong phép châm tả, cách làm là châm kim vào huyệt, rồi một tay ấn chặt trên da chỗ xung quanh kim, tay khác cầm chuôi kim lay vê sang 2 bên để cho lỗ châm rộng ra.
大泻刺	dà xiè cì	Đại tả thích	Dùng phi châm để chích cho mủ ở nhọt chẩy ra.
大脱血	dà tuō xiě	Đại thoát huyết	Lượng huyết chẩy ra quá nhiều.

大腿骨	dà tuǐ gú	Đại thoái cốt	Xương đùi .
大腿痈	dà tuǐ yōng	Đại thoái ung	Ở đùi bỗng nhiên sưng lên một khối cứng, màu da như thường, không đau, dần dần làm mủ ở phía trong, mủ sâu đến tận xương, khó vỡ mủ, vỡ mủ rồi khó thu miệng.
大实	dà shí	Đại thực	Bệnh do thực tà kết tụ đã đến mức độ nặng.
大便秘结	dà biàn mì jié	Đại tiện bí kết	Ỉa khó, phân táo kết.
大节	dà jié	Đại tiết	Nhữnh khớp xương lớn.
大肠	dà cháng	Đại trường	1 phủ trong 6 phủ, phía trên tiếp với tiểu trường, phía dưới liền với hậu môn, chia thành 3 phần hồi trường, quảng trường, trực trường, có đường kinh là Thủ dương minh.
大肠病	dà cháng bìng	Đại trường bệnh	Bệnh đại trường.
大肠液亏	dà cháng yè kuī	Đại trường dịch khuy	Thiếu dịch ở đại trường, thường xuất hiện các triệu chứng đại tiện táo bón, người gầy, da khô, mạch tế .
大肠寒结	dà cháng hán jié	Đại trường hàn kết	Hàn kết với phân ở đại trường, gây bí đại tiện, thường có kèm các chứng bụng đau, miệng nhạt, mạch trầm.
大肠虚寒	dà cháng xū hán	Đại trường hư hàn	Dương của đại trường hư, sinh hàn làm cho đại trường không thực hiện được chức năng, thường xuất hiện các triệu chứng như: đại tiện lỏng koảng, kém ăn, tay chân lạnh, sợ lạnh, mạch trầm tế.
大肠咳	dà cháng ké	Đại trường khái	Chứng ho thuộc đại trường, khi ho thì phân vãi ra.

大肠热结	dà cháng rè jié	Đại trường nhiệt kết	Nhiệt kết với phân ở đại trường, thường gây ra các chứng đại tiện bí, đau sợ ấn tay vào, lưỡi khô, rêu lưỡi vàng, mạch trầm thực có lực.
大肠湿热	dà cháng shī rè	Đại trường thấp nhiệt	Thấp nhiệt xâm nhập vào đại trường, thường gây ra các triệu chứng: kiết lị, đau bụng, mót rặn, nước tiểu đỏ, mạch hoạt sác.
大肠泄	dà cháng xiè	Đại trường tiết	Một trong 5 chứng tiết, có triệu chứng chính là: sôi bụng, đau bụng, ăn vào khó chịu, phân màu trắng, người lạnh, không khát nước, tiểu tiện trong, mạch trầm trì.
大肠涨	dà cháng zhǎng	Đại trường trướng	Chứng sôi bụng cuồn cuộn, mà đầy đau, ỉa ra thức ăn không tiêu.
大肠绝	dà cháng jué	Đại trường tuyệt	Đại trường hết sinh khí, có triệu chứng đi ỉa liên tục không cầm được.
大肠痹	dà cháng bì	Đại trường tý	Chứng tý ở đại trường, không bài tiết được phân, thỉnh thoảng lại ỉa lỏng.
大医	dà yī	Đại y	Tiếng xưng hô thời xưa đối với những thầy thuốc giỏi có đạo đức.
痰呃	tán è	Đàm ách	Chứng nấc do đờm đọng ở trong quản, cản trở sự lên xuống của khí.
痰饮	tán yǐn	Đàm ẩm	Các chất chuyển hoá không hoàn toàn của nước, do chức năng vận hoá của tỳ bị rối loạn, thứ đặc đục gọi là đờm, thứ trong loảng gọi là ẩm .
痰包	tán bāo	Đàm bao	Nang mọc ở dưới lưỡi, sờ vào mềm trong bên ngoài màu vàng, ở trong có niêm dịch như lòng đỏ trứng gà, ở tại chỗ có cảm giác tê đau, khi sưng to thì khó nói, khó nuốt.
痰秘	tán mì	Đàm bí	Chứng đại tiện bí do đờm ẩm kết với thấp nhiệt, có kiêm các chứng: đầu ra mồ hôi, suyễn thở, ngực sườn đầy tức, chóng mặt,

			sôi bụng.
痰病	tán bìng	Đàm bệnh	Bệnh có liên quan với đờm như các bệnh điên, cuồng, động kinh.v.v…
痰注	tán zhù	Đàm chú	Chỗ đờm chảy dồn đến.
痰注发	tán zhù fā	Đàm chú phát	Chứng bệnh ở lưng nổi lên như cái túi hoặc như quả dưa, có cảm giác hơi đau, không nóng không đỏ, do đờm thấp ngưng kết lâu ngày trong cơ thịt mà thành (như u mỡ).
痰毒	tán dú	Đàm độc	Đàm ẩm lâu ngày hoá thành độc
痰核	tán hé	Đàm hạch	Hạch ở dưới da, không đỏ, không sưng không rắn, không đau, phần nhiều do đờm thấp dồn đến tụ lại mà thành.
痰火	tán huǒ	Đàm hoả	Đàm hoà với hoả nhiệt là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh như: ù tai, điếc tai, nhức đầu.
痰火扰心	tán huǒ rǎo xīn	Đàm hoả nhiễu tâm	Đờm hoả quấy nhiễu tâm thần dẫn đến thần trí rối loạn.
痰血	tán xiě	Đàm huyết	Máu cùng với đàm khi khạc.
痰结	tán jié	Đàm kết	Trong họng nổi như tràng nhạc khi đau, khi không đau.
痰咳	tán ké	Đàm khái	Ho đờm, tiếng ho nặng, đờm nhiều, dễ khạc ra đờm thì bớt ho.
痰疬	tán lì	Đàm lịch	Chứng hạch nổi lên khắp người, to nhỏ như qủa mận, lâu thì đỏ sưng, vỡ mủ và cũng dễ thu miệng.
痰瘰	tán luǒ	Đàm loa	Loại tràng nhạc phát sinh ở trước cổ, nơi đường kinh dương minh vị đi qua.
痰迷心窍	tán mí xīn qiào	Đàm mê tâm khiếu	Đàm cản trở tâm khiếu sinh chứng hôn mê, họng có tiếng đờm, ngực tức, rêu lưỡi nhờn, mạch hoạt.

痰疟	tán nuè	Đàm ngược	Bệnh sốt rét do đờm, sốt nhiều, rét ít chóng mặt, nhức đầu, nôn mửa, nhiều đờm, mạch huyền hoạt.
痰厥	tán jué	Đàm quyết	Chứng quyết do đờm, có triệu chứng chân tay quyết lạnh, bỗng nhiên ngã ra mê man, miệng chảy đờm dãi, suyễn thở.
痰喘	tán chuǎn	Đàm suyễn	Chứng khó thở, nghe thấy khò khè trong bụng vì có đờm.
痰胎	tán tāi	Đàm thai	Chứng bụng trướng to như có thai, nhưng không phải có thai do đờm và huyết kết ở tử cung làm kinh bế lại bụng to ra, dùng thuốc trừ đờm chữa mới lành được.
痰湿	tán shī	Đàm thấp	Thuỷ thấp không được vận hoá tốt, đình trệ lâu ngày sinh ra đờm thấp .
痰漱	tán shù	Đàm thấu	Ho đờm, đờm ra thì ho giảm.
痰积	tán jī	Đàm tích	Bệnh vì đờm cản trở, khí không lưu thông được, nước đọng ngưng tụ lại ở lồng ngực, thường xuất hiện các triệu chứng: ngực tức đầy đau, đờm tắc, ho khạc không ra, váng đầu, chóng mặt, trong bụng có khối cứng, họ vướng khó nuốt.
痰阻肺络	tán zǔ fèi luò	Đàm trở phế lạc	Đàm tắc nghẽn trở ở phế, xuất hiện triệu chứng đàm thịnh, khí nghịch, suyễn khái.
痰泄	tán xiè	Đàm tiết	Chứng ỉa chẩy vì đờm ngưng kết ở phế, có đặc chưng là khi ỉa lỏng, khi không,chóng mặt, buồn nôn, mạch huyền hoạt, tiểu tiện đỏ, ăn kém.
痰浊	tán zhuó	Đàm trọc	Cũng là đờm thấp.
痰郁	tán yù	Đàm uất	Uất vì đờm kết, chứng này hễ cử động thì ho suyễn.
痰壅	tán yōng	Đàm úng	Đờm úng tắc cản trở lưu thông.

谈剂	tán jì	Đạm tễ	Phương thuốc có tác dụng thảm thấp, lợi tiểu.
谈渗	tán shèn	Đạm thẩm	Thuốc có vị nhạt, có công dụng thảm thấp, lợi tiểu.
丹田	dān tián	Đan điền	Có 3 vị trí có tên là đan điền, dưới rốn gọi là hạ đan điền, giữa 2 vú gọi là trung đan điền, giữa 2 lông mày gọi là thượng đan điền.
丹毒	dān dú	Đan độc	Một loại bệnh của trẻ con, ở da nổi lên những quầng đỏ tươi và nóng, trước phát ở một chỗ, sau lan dần ra nhiều chỗ, khi phát thì thường có hiện tượng sốt, hay khóc, kinh giật không yên.
丹瘤	dān liú	Đan lựu	Bướu màu đỏ, do huyết nhiệt ngưng kết mà thành.
丹天	dān tiān	Đan thiên	Da trời màu đỏ, thuộc hoả, một danh từ trong vận khí học.
弹石	dàn shí	Đàn thạch	Một trong 7 quái mạch, mạch đặt nhẹ tay thì không thấy, ấn tay xuống thì cứng tay như đá đánh vào tay, hiện tượng của thận khí suy kiệt, là mạch chết.
疸疟	dǎn nuè	Đản ngược	Bệnh sốt rét, nhưng chỉ sốt không rét, khát nước, ra mồ hôi, cơ thể gầy nhanh.
疸人	dǎn rén	Đản nhân	Người bị bệnh vàng da.
疸热	dǎn rè	Đản nhiệt	Ruột nóng nhiều làm tiêu hao thuỷ dịch trong ruột.
檀中	tán zhōng	Đản trung	(1) Huyệt đản trung (2) Chỗ giữa 2 vú ở vùng ngực nơi chứa tông khí.
檀中疽	tán zhōng jū	Đản trung thư	Nhọt mọc ở chỗ giữa 2 vú, chỗ huyệt đản trung.
刀圭	dāo guī	Đao khuê	Đồ dùng đong thuốc thời xưa, đựng được 64 hạt gạo nếp.
刀臁疔	dāo lián dīng	Đao liêm đinh	Một thứ đinh nhọt mọc hình như lá hẹ màu sắc tím bầm.
刀伤	dāo shāng	Đao thương	Vết thương do đâm chém.

刀晕	dāo yūn	Đao vựng	Chứng trạng choáng váng.
桃花疰	táo huā zhù	Đào hoa chú	Một thứ bệnh thường có ở những người không có chồng, không có vợ, cơ thể cứ gầy mòn mà sắc mặt càng sáng tươi, có khi sốt hoặc ho hoặc nhiều đờm, nhiều mồ hôi, hoặc tiết tinh hoặc bế kinh hoặc nôn máu, chảy máu mũi hoặc ỉa lỏng hoặc ăn nhiều mà gầy, nguyên nhân vì âm hoả ở trong đốt mạnh, làm cho tân dịch bị tiêu hao.
导引	dǎo yǐn	Đạo dẫn	Vận động thân thể .
盗汗	dào hàn/hán	Đạo hãn	Mồ hôi chỉ ra khi ngủ, không ra khi thức, gọi là mồ hôi trộm.
导气	dǎo qì	Đạo khí	Một thủ thuật trong khi châm, tiến kim vào từ từ, rút kim ra từ từ, để dẫn khí .
导法	dǎo fǎ	Đạo pháp	Phương pháp thông đại tiện.
导滞	dǎo zhì	Đạo trệ	Làm cho lưu thông hết ngưng trệ.
导滞通腑	dǎo zhì tōng fǔ	Đạo trệ thông phủ	Phép tả hạ nhằm khai thông sự tích trệ ở các tạng phủ cơ thể.
倒经	dào jīng	Đảo kinh	Trong thời kỳ hành kinh thì huyết đi ngược lên, sinh ra các chứng nôn máu, chảy máu mũi hoặc chảy máu ở mắt tai.
倒产	dào chǎn	Đảo sản	Khi đẻ chân thai ra trước.
倒睫拳毛	dào jié quán máo	Đảo tiệp quyền mao	Lông quặm ở mí mắt.
撘手	dā shǒu	Đáp thủ	Nhọt sinh ở 2 bên eo lưng.
得气	de qì	Đắc khí	Khi châm, bệnh nhân có cảm giác nặng, tức, tê, đau, người

			cầm kim thấy dưới kim như bó chặt lại, thì gọi là đắc khí, là kinh khí đã đến ở dưới kim.
头皮痒	tóu pí yǎng	Đầu bì dưỡng	Bệnh ngứa da đầu.
头盖骨	tóu gài gú	Đầu cái cốt	Xương đầu, hộp sọ.
头垢	tóu gòu	Đầu cấu	Cấu bẩn ở trên da đầu, gầu ở da đầu.
头针	tóu zhēn	Đầu châm	1 phương pháp chữa bệnh bằng các châm từng vùng tương ứng với các vùng của vỏ não ở da đầu.
头骨	tóu gú	Đầu cốt	Xương đầu, gồm có xương đỉnh đầu, xương trán, xương chẩm, xương thái dương và xương nền sọ, hợp thành hộp sọ, bảo vệ cho não tuỷ.
头强	tóu qiáng	Đầu cường	Đầu không cúi ngẩng được.
头角	tóu jiǎo	Đầu giác	2 bên góc trán.
头摇	tóu yáo	Đầu dao	Đầu không yên cứ lắc luôn.
头汗	tóu hàn	Đầu hãn	Mồ hôi chỉ ra ở đầu.
头眩	tóu xuàn	Đầu huyễn	Đầu mắt xây xẩm.
头颅骨	tóu lú gú	Đầu lô cốt	Xương đầu.
头风	tóu fēng	Đầu phong	Đau đầu do phong hoả, khi đau, khi không, khi có sự xúc động thì đau.
头痛	tóu tòng	Đầu thống	Đau đầu, nhức đầu.
头痛痧	tóu tòng shā	Đầu thống sa	Đau đầu, đau từ trong não, người bệnh mê man, mắt nhắm, tai điếc, người phù nề.
头重	tóu zhòng	Đầu trọng	Đầu nặng như bị bó chặt, khó chịu hơn đau, nguyên nhân do đờm thấp bốc lên.

头胀	tóu zhàng	Đầu trướng	Đầu có cảm giác trướng căng khó chịu.
痘疮	dòu chuāng	Đầu sang	Bệnh đậu mùa.
揥针	tì zhēn	Đề châm	1 thứ kim trong 9 loại kim châm, thân kim to, mũi kim nhọn sắc, dùng để chữa bệnh ở huyết mạch và bệnh nhiệt.
揥法	tì fǎ	Đề pháp	Thủ pháp nắn xương ngoại khoa.
揥插补泻	tì chā bǔ xiè	Đề sáp bổ tả	1 thủ pháp châm thích, thời xưa gọi là tam tài bổ tả.
嚏声	tì shēng	Đế thanh	Tiếng hắt hơi.
骶骨	dǐ gǔ	Để cốt	Xương cùng .
地阁	dì gé	Địa các	Vùng cằm, phía dưới huyệt thừa tương.
地道	dì dào	Địa đạo	Đường mạch ở phía dưới, tức là kinh Túc thiếu âm.
地气	dì qì	Địa khí	Khí của đất, tức là khí âm.
地廓	dì kuò	Địa quách	Mí trên và dưới mắt..
地运	dì yùn	Địa vận	Sự vận hành của khí tại tuyền (tức là khí làm chủ về nửa cuối năm)
点眼药	diǎn yǎn yào	Điểm nhãn dựoc	Thuốc nhỏ mắt.
点刺	diǎn cì	Điểm thích	Thủ pháp châm thích, phép châm nhanh.
颠顶	diān dǐng	Điên đỉnh	Đỉnh đầu .
颠顶骨	diān dǐng gú	Điên đỉnh cốt	Xương đỉnh đầu.
颠顶风	diān dǐng fēng	Điên đỉnh phong	Đỉnh đầu đau nhức như dùi đâm .
癫疾	diān jí	Điên tật	Bệnh điên (tâm thần phân lập) thường là do đàm và uất trở trắc ở

			tâm bào.
田螺苞	tián luó bāo	Điền loa bào	Một thứ mụn mọc ở lòng bàn chân lúc đầu mọc một mụn màu vàng, hình như hạt đậu, vừa cứng vừa đau, rồi sau sinh nhiều mụn khác tiếp liền với nhau thành từng đám, chân đau không đạp xuống đất được, lâu thì sưng cả mu bàn chân và phát nóng rét.
癫风	diān fēng	Điến phong	Một thứ bệnh ngoại da, do nổi lên từng điểm nhỏ kết thành từng vùng hoặc đỏ hoặc trắng, đỏ gọi là xích điến, trắng gọi là bạch điến.
电针	diàn zhēn	Điện châm	Dùng hào châm, châm vào huyệt rồi cho một dòng điện với cường độ thích hợp vào kim. Điện châm có thể áp dụng rộng rãi vào các khoa nội, ngoại, phụ, nhi, ngũ quan và châm tê.
调和	tiáo hé	Điều hoà	Phép chữa làm cho mất sự rối loạn giữa bộ phận này với bộ phận khác, ví dụ như điều hoà can vị, điều hoà can tỳ, điều hoà vinh vệ …
调气	diào qì	Điều khí	(1) Phép chữa bệnh để điều hoà sự rối loạn của khí (2) Tác dụng của châm cứu, thở, dưỡng sinh, thuốc, để chữa các chứng khí trệ, khí nghịch, làm cho sự lưu hành của khí được thuận lợi, cũng tức là phép giáng khí, hành khí, lí khí.
调经	diào jīng	Điều kinh	Phép chữa bệnh kinh nguyệt không đều.
调服	diào fú	Điều phục	Dùng thuốc bột hoà vào thuốc thang để uống.
调疽	diào jū	Điều thư	Một thứ nhọt sinh ở ngón tay cái lúc đầu như hạt đậu, dần dần như quả mận tê dại đau buốt đến tận tim, nếu vỡ ra mủ đặc huyết tươi là tốt, mủ đen là rất nguy hiểm.
调剂	tiáo jì	Điều tễ	Phương thuốc điều hoà sự bất hoà trong cơ thể.

调息	diào xī	Điều tức	Điều hoà hơi thở, như điều hoà hơi thở trong luyện khí công, điều hoà hơi thở để xem mạch.
丁	dīng	Đinh	Tên can, thứ 4 trong 10 thiên can, thuộc hành hoả trong ngũ hành, thuộc tạng tâm trong ngũ tạng.
丁疤	dīng bā	Đinh ba	Vẩy mụn .
丁奚疳	dīng xī gān	Đinh hề cam	1 loại bệnh cam trẻ em, có đặc trưng là bụng to, cổ bé, mắt vàng, người gầy còm.
疔疮	dīng chuāng	Đinh sang	Nhọt mọc cứng rắn, có rễ vào sâu, hình như cái đinh, vì phát ra ở nhiều chỗ khác nhau, nên có nhiều tên gọi khác nhau như diện đinh (phát ở mặt), chỉ đinh (phát ở ngón tay), túc đinh (phát ở chân)…
疔疮走黄	dīng chuāng zǒu huáng	Đinh sang tẩu hoàng	Đinh độc, độc chạy vào trong, xâm phạm vào phần huyết gây nên hiện tượng mê man, mụn đinh sứng lan ra nhanh.
疔疽	dīng jū	Đinh thư	Đinh mọc ở 2 bên má.
颋?	tǐng	Đĩnh	1 loại bệnh cam.
停饮	tíng yǐn	Đình ẩm	Thuỷ ẩm ứ đọng.
廷孔	tíng kǒng	Đình khổng	Cửa mình .
聤耳	tíng ěr	Đình nhĩ	Tai chẩy nước vàng.
停水	tíng shuǐ	Đình thuỷ	Nước ứ đọng.
停食	tíng shí	Đình thực	Thức ăn ứ đọng không tiêu hoá được.
顶骨	dǐng gú	Đỉnh cốt	Xương đỉnh đầu.
顶门疽	dǐng mén jū	Đỉnh môn thư	Nhọt mọc ở phía trước đỉnh đầu, chỗ huyệt Thuợng tinh của mạch Đốc.

顶心	dǐng xīn	Đỉnh tâm	Chỗ chính giữa đầu, nơi cao nhất của thân thể.
涤痰	dí tán	Địch đàm	Phương pháp quét bỏ ngoan đàm.
定志	dìng zhì	Định chí	Làm cho tâm thần bình tĩnh ổn định.
定风	dìng fēng	Định phong	Làm hết hiện tượng run, giật, co cứng do phong tà gây nên.
定喘	dìng chuǎn	Định suyễn	Làm hết cơn suyễn thở.
定痛	dìng tòng	Định thống	Làm hết cơn đau.
堕胎	duò tāi	Đoạ thai	Sẩy thai .
堕药	duò yào	Đoạ dược	Thuốc phá thai, thuốc gây truỵ thai.
断乳	duàn rǔ	Đoạn nhũ	Cai sữa.
断产	duàn chǎn	Đoạn sản	Cai đẻ.
断剂	duàn jì	Đoạn tễ	Cắt rốn.
短针	duǎn zhēn	Đoản châm	Loại kim ngắn .
短骨	duǎn gú	Đoản cốt	Loại xương ngắn, như xương ở bàn tay, xương ở bàn chân.
短气	duǎn qì	Đoản khí	Thở ngắn gấp mà hơi thở không điều hoà.
短脉	duǎn mài	Đoản mạch	Mạch Đoản, mạch đập ngắn không suốt được cả 3 bộ mạch, bộ quan ở giữa thì rõ, bộ thốn ở trên hoặc bộ xích ở dưới không khắp hết, Chủ về bệnh của khí, mạch Đoản mà có lực là khí uất khí trệ, không có lực là tỳ khí phế khí yếu.
短刺	duǎn cì	Đoản thích	1 cách trong 12 cách châm, để chữa bệnh tê nhức xương, cách châm là vừa tiến kim vừa lay kim, châm sâu vào tận xương rồi dùng thủ thuật mổ cò.

短息	duǎn xī	Đoản tức	Đoản hơi, hơi thở ngắn yếu.
夺血	duó xiě	Đoạt huyết	Mất máu.
夺剂	duó jì	Đoạt tễ	Phương thuốc làm cho thông lợi hết bế tắc.
夺食风	duó shí fēng	Đoạt thực phong	Chứng ở đầu cuống họng hoặc ở 2 bên cuống lưỡi hoặc ở hàm trên, nổi lên một bọng hoặc 2 bọng huyết, rồi lớn dần lên, đầy tắc cổ họng.
夺精	duó jīng	Đoạt tinh	Mất tinh.
肚痈	dù yōng	Đỗ ung	Nhọt ở bụng.
督脉	dū mài	Đốc mạch	1mạch trong 8 mạch kỳ kinh, bắt đầu từ chỗ hội âm, theo đường chính giữa xương sống đi lên cổ, vượt qua đỉnh đầu, đến mặt, theo đường chính giữa mặt vào đến lợi răng hàm rồi dừng lại. Trên đường tuần hành thì có liên hệ với tuỷ sống, với não và các kinh dương trong cơ thể.
独阴	dú yīn	Độc âm	Âm đơn độc, không có dương, như nói “cô dương bất sinh” dương không có âm thì không sinh ra được “độc âm bất trưởng”, âm không có dương thì không lớn lên được.
毒疰	dú zhù	Độc chú	Chứng lao di truyền.
毒药	dú yào	Độc dược	Thuốc độc.
毒药攻邪	dú yào gōng xié	Độc dược công tà	Phương pháp sử dụng vị thuốc có độc tính để chữa bệnh.
毒陷	dú xiàn	Độc hãm	Chất độc hãm ở trong không thải ra được.
毒痢	dú lì	Độc lị	Kiết lị vì nhiễm độc, như bị bệnh sởi, độc không phát ra được,

			hãm vào trong sinh kiết lị có máu mủ.
独语	dú yǔ	Độc ngữ	Nói lẩm bẩm một mình, hễ thấy người thì không nói nữa.
毒风	dú fēng	Độc phong	Mụn lở ở mặt .
独取寸口	dú qǔ cùn kǒu	Độc thủ thốn khẩu	Phương phát xem mạch ở cổ tay, chỉ xem mạch ở một chỗ thốn khẩu cũng có thể biết được sinh lí và bệnh lí của cơ thể.
颓葫芦	tuí hú lú	Đồi hồ lô	Sa dạ con nặng, dạ con thoát ra không co vào được.
颓风	tuí fēng	Đồi phong	Ngứa bìu dái
颓疝	tuí shàn	Đồi sán	Thoát vị bìu, chứng bìu dái sưng cứng to sa xuống đau căng hoặc tê không biết đau ngứa.
对疔	duì dīng	Đối đinh	Nhọt mọc ở 2 huyệt Thái dương, ở 2 gò má hoặc ở 2 tai, loại nhọt này rất nặng thường gây sốt rét và tinh thần hoảng hốt.
对胸痧	duì xiōng shā	Đối hung sa	Chứng ở trước ngực nổi lên một đường gân cứng hoặc xanh hoặc đỏ hoặc tím hoặc đen.
对心发	duì xīn fā	Đối tâm phát	Nhọt mọc ở lưng, chỗ ngang với tim.
对脐发	duì qí fā	Đối tề phát	Nhọt mọc ở lưng, chỗ ngang với rốn.
敦埠	dūn bù	Đôn phụ	Danh từ vận khí học nói về năm thổ vận thái quá, như các năm giáp là năm thổ vận thái quá.
臀骨	tún gú	Đồn cốt	Xương mông.
顿咳	dùn ké	Đốn khái	Ho gà.
顿泄	dùn xiè	Đốn tiết	Chứng ỉa lỏng, ban ngày thì bình thường, ban đêm thì bụng trướng lên, sôi bụng rất khó chịu, sáng hôm sau ỉa lỏng.
冬温	dōng wēn	Đông ôn	Bệnh do cảm khí ôn nhiệt mùa đông.

冬石	dōng shí	Đông thạch	Sự biến hoá bình thường của mạch tượng trong mùa đông.
冬嗽	dōng sòu	Đông thấu	Chứng ho phát ở mùa đông.
疼痛	téng tòng	Đông thống	Đau nhức.
同化	tóng huà	Đồng hoá	Sự chuyển hoá từ khí nay sang khí khác, khí yếu sẽ đồng hoá với khí mạnh (danh từ vận khí học)
同气	tóng qì	Đồng khí	Cùng 1 khí có tính giống nhau như lục khí trong cơ thể người ta, cũng giống với lục khí của trời đất.
同病异治	tóng bìng yì zhì	Đồng bệnh dị trị	Vì có địa phương, khí hậu, cơ thể người bệnh, hoàn cảnh sinh hoạt … khác nhau .
童男	tóng nán	Đồng nam	Nam giới ở tuổi nhi đồng.
瞳人	tóng rén	Đồng nhân	Con ngươi, cũng gọi là đồng thần, đồng tử.
童女	tóng nǚ	Đồng nữ	Nữ giới ở tuổi nhi đồng.
同身寸	tóng shēn cùn	Đồng thân thốn	Thốn của bản thân người đó. Ví dụ một số đồng thân thốn: (1) Đồng thân thốn ở ngón tay giữa, cong ngón tay giữa lại, khoảng cách giữa hai nếp gấp của đốt giữa là một thốn. (2) Đồng thân thốn theo ngón tay cái, bề rộng của ngón tay cái chỗ rộng nhất là một thốn. (3) Đồng thân thốn theo con mắt: khoảng cách từ đầu khoé mắt trong đến khoé mắt ngoài là một thốn.
瞳神	tóng shén	Đồng thần	Là con ngươi mắt, cũng gọi là đồng tử, thuỷ luân, đồng nhân.
童便	tóng biàn	Đồng tiện	Nước tiểu trẻ con .
瞳子高	tóng zi gāo	Đồng tử cao	Mắt nhìn ngược lên, 1 triệu chứng thường xuất hiện trong

			bệnh trúng phong .
冻产	dòng chǎn	Đống sản	Sản phụ bị giá lạnh, kinh huyết ngưng trệ, thai không ra được.
冻疮	dòng chuāng	Đống sang	Vết loét do giá lạnh.
冻死	dòng sǐ	Đống tử	Chết rét.
洞心	dòng xīn	Động tâm	Trong tâm lâng lâng trống rỗng như là không có vật gì.
洞泄	dòng xiè	Động tiết	Chứng ỉa lỏng do thấp tà gây nên có đặc trưng: người nặng nề, ngực tức, không khát nước, không đau bụng hay hơi đau, đại tiện lỏng, tiểu tiện ít, rêu lưỡi trơn nhờn mạch nhu, cũng gọi là “nhu tiết” hoặc “thấp tả”.
动气	dòng qì	Động khí	(1) Chứng khí đông ở vùng rốn.(2) Khí động ở giữa 2 quá thận.
动脉	dòng mài	Động mạch	Mạch đến trơn có lực đánh vào ngón tay như hạt đậu, nhịp đập không đều, thường xuất hiện ở người có thai, người bị khiếp sợ, người bị đau nhức.
戴阳	dài yáng	Đới dương	Âm ở dưới suy hao không giữ được dương khí, khí dương vượt lên trên mà sinh chứng trạng mặt đỏ, chân lạnh, mạch trầm tế.
带下	dài xià	Đới hạ	Khí hư của phụ nữ, ở âm đạo chẩy ra chất nhờn dính, kéo dài liên miên không dứt, có nhiều màu sắc khác nhau và cũng có mùi hôi thối tanh khác nhau.
带下医	dài xià yī	Đới hạ y	Thầy thuốc chuyên chữa bệnh phụ khoa, vì bệnh khí hư là phổ biến nhất trong phụ khoa.
带脉	dài mài	Đới mạch	1 mạch trong 8 mạch kỳ kinh, đường mạch này bắt đầu ở chỗ sườn cụt, vòng quanh thân mình 1 vòng như cái dây thắt lưng, nên gọi là mạch đới.
戴眼	dài yǎn	Đới nhãn	Mắt trợn ngược lên mà không chuyển động.

胆	dǎn	Đởm	1 phủ trong lục phủ, cũng gọi là phủ kỳ hằng, hình như cái túi, cho nên gọi là túi mật, chứa đựng và phân bố nước mật để giúp cho việc tiêu hoá, có đường kinh là Túc thiếu dương Đởm.
胆病	dǎn bìng	Đởm bệnh	Bệnh của đởm, có đặc trưng là đắng miệng, hay thở dài, hay sợ sệt, trong họng vương vướng hay nhổ khạc.
胆蒸	dǎn zhēng	Đởm chưng	Một chứng sốt của trẻ em, có hiện tượng mặt trắng nhợt, thần sắc kém.
胆疸	dǎn dǎn	Đởm đản	Bệnh do đởm nhiệt, có đặc trưng là miệng đắng.
胆	dǎn	Đởm hoàng	Bệnh vàng da do đởm bị, tổn thương lúc đầu vàng ít, dần dần vàng nhiều thêm.
胆虚	dǎn xū	Đởm hư	Đởm yếu, có các triệu chứng: hay ngờ vực, hay than thở, dễ sợ khiếp, tim hồi hộp, hoảng loạn, nóng ngực, khó ngủ.
胆咳	dǎn ké	Đởm khái	Ho do đởm, có đặc trưng là khi ho thì nôn ra nước mật, hoặc nước đắng màu xanh .
胆热	dǎn rè	Đởm nhiệt	Nhiệt ở đởm, thường có các triệu chứng như ngực sườn đầy tức, miệng đắng, họng khô, nôn mửa nước đắng, choáng đầu hoa mắt, tai điếc, nóng rét qua lại, hoàng đản, hoặc mũi chẩy nước đục.
胆嗽	dǎn sòu	Đởm thấu	Chứng ho thuộc đởm, khi ho thì không nằm được.
胆实	dǎn shí	Đởm thực	Đởm khí bị uất, xuất hiện các triệu chứng thuộc thực như: ngực đầy tức, dưới sườn trướng đau, miệng đắng, miệng khô, đau ở 2 bên đầu và khoé mắt.
胆汁	dǎn zhī	Đởm trấp	Nước mật.
胆胀	dǎn zhàng	Đởm trướng	Đởm trướng thì dưới sườn trướng đau, miệng đắng, hay thở dài.

单按	dān àn	Đơn án	Khi xem mạch dùng 1 ngón tay để thăm dò kỹ vào một bộ mạch nào đó, gọi là đơn án.
单行	dān xíng	Đơn hành	Thuốc chỉ dùng 1 vị để phát huy hiệu năng, như Độc sâm thang chỉ dùng một vị sâm.
单喉痈	dān hóu yōng	Đơn hầu ung	Nhọt mọc ở một bên họng.
单乳蛾	dān rǔ é	Đơn nhũ nga	Sưng đau một bên amiđan
单腹胀	dān fù zhàng	Đơn phúc trướng	Chỉ có bụng trướng to như cái trống còn chân tay bình thường.
单方	dān fāng	Đơn phương	Phương thuốc chỉ dùng 1, 2 vị để chuyên chữa vào 1- 2 chứng, công hiệu nhanh.
当心痛	dāng xīn tòng	Đương tâm thống	Đau vùng tim.
当脐痛	dāng qí tòng	Đương tề thống	Đau vùng rốn.
螳螂子	táng láng zi	Đường lang tử	Chứng trẻ con mới sinh trong vòng 1 tháng, khóc không ra tiếng bên mép má sưng cứng không bú được.
淌泄	tǎng xiè	Đường tiết	Ỉa tướt, phân sền sệt .
淌瘕泄	tǎng jiǎ xiè	Đường hà tiết	Ỉa tướt, phân sền sệt mà trong bụng có khối.
Thuật ngữ tiếng Trung trong YHCT Vần E
翳	yì	Ế	Màng che tròng mắt
噎膈	yē gé	Ế cách	Ế: có cảm giác vướng khi nuốt. Cách: hung cách bị nghẽn gây tiếng nấc, ăn uống không trôi.
THUẬT NGỮ TIẾNG TRUNG TRONG YHCT VẦN G
加减	jiā jiǎn	Gia giảm	Dùng phương thuốc có sẵn rồi thêm vị này, bớt vị kia để phù hợp với bệnh.
加味	jiā wèi	Gia vị	Dùng phương thuóc có sẵn rồi thêm một ít vị thuốc khác cho phù hợp bệnh.
痂疥	jiā jiè	Già giới	Vảy của mụn nhọt .

痂癞	jiā lài	Già lại	Bệnh hủi sùi vảy
茄子疾	qié zi jí	Già tử tật	Sa dạ con
假寒	jiǎ hán	Giả hàn	Bệnh vốn là nhiệt (chân nhiệt) mà lại xuất hiện triệu chứng hàn (giả hàn) do nhiệt kết ở trong, khí dương không thông suốt ra ngoài được, nên tay chân gía lạnh.
假热	jiǎ rè	Giả nhiệt	Bệnh vốn là hàn (chân hàn) mà lại xuât hiện triệu chứng nhiệt (giả nhiệt) do hàn khí ở trong, khí dương bị ngăn cách ở ngoài mà xuất hiện các triệu chưng như người sốt nóng, mặt đỏ, tay chân vật vã …
角弓反胀	jiǎo gōng fǎn zhàng	Giác cung phản trương	Chứng đầu gáy cứng, lưng uốn cung như cái cung, thương xuất hiện ở bệnh kinh phong, ở bệnh viêm não, viêm màng não (uốn ván).
角花	jiǎo huā	Giác hoa	Cũng là âm tính.
解表	jiě biǎo	Giải biểu	Phép làm cho ra mồ hôi để giải trừ tà khí ở bì mao.
解肌	jiě jī	Giải cơ	Phép giải trừ tà khí ở phần cơ nhục.
解痉	jiě jìng	Giải kính	Phép chữa hết chứng run dật co quắp
解亦	jiě yì	Giải diệc	Cơ thể mỏi mệt chân tay rã rời .
蟹珠	xiè zhū	Giải châu	Tròng mắt lồi ra như mắt cua
解毒	jiě dú	Giải độc	Cách chữa hết ngộ độc.
解结	jiě jié	Giải kết	Châm cho tan chỗ huyết mạch ngưng kết.
解颅	jiě lú	Giải lô	Chỗ thóp thở không đóng kín.
蟹眼痧	xiè yǎn shā	Giải nhãn sa	Chứng mắt lồi ra và đau nhức lên khắp cả đầu.

解剖	jiě pǒ	Giải phẫu	Mổ xẻ
解热	jiě rè	Giải nhiệt	Phép giải trừ tà để hạ sốt
解索脉	jiě suǒ mài	Giải sách mạch	1 mạch trong 7 quái mạch, biểu hiện mạch khi thưa khi nhặt, nhịp đập rối loạn, báo hiệu bệnh nguy hiểm.
解暑	jiě shǔ	Giải thử	Phép giải trừ thử tà, chữa cảm nắng.
解郁	jiě yù	Giải uất	Phép làm cho khí hết uất, chữa những thứ bệnh tình chí uất ức.
间气	jiān qì	Gián khí	6 khí phong, hàn, thử, thấp, táo, hoả xoay vòng thay nhau chủ trì từng năm, khí làm chủ nửa năm về trước là khí tư thiên, khí làm chủ nửa năm về sau là khí tại truyến, khí ở 2 bên khí tư thiên và khí tại truyền là gián khí.
间日疟	jiān rì nuè	Gián nhật ngược	Sốt rét cách nhật, 2 ngày phát 1 cơn.
间臓	jiānzàng	Gián tạng	Bệnh ở tạng mẹ truyền đến tạng con, như bệnh tâm (hoả) truyền đến tỳ (thổ) bệnh tỳ (thổ) truyền đến phế (kim)…
间甚	jiān shèn	Gián thậm	Cũng như nặng nhẹ, gián tà nói bệnh ở nông, thậm là nói bệnh ở sâu.
痫症	xián zhèng	Giản chứng	Động kinh, bệnh phát ra từng cơn, khi phát thì đột nhiên ngã ra, miệng sùi nước bọt, mắt trợn ngược, tay chân co dật, phát ra tiếng như tiếng dê, tiếng lợn, khi tỉnh lại thì như thường.
痫厥	Xián jué	Giản quyết	Động kinh mà hôn mê quyết lạnh.
肛漏	gāng lòu	Giang lậu	Lỗ dò hậu môn.
肛门	gāng mén	Giang môn	Hậu môn.
肛门痒	gāng mén yǎng	Giang môn dưỡng	Ngứa hậu môn.

肛门痈	gāng mén yōng	Giang môn ung	Nhọt mọc ở hậu môn.
降火	jiàng huǒ	Giáng hoả	Đưa hoả xuống,khi âm hư hoả bốc lên sinh ra các chứng chẩy máu mũi, chảy máu răng, mặt đỏ, nhức đầu …thì phép chữa phải tư âm giáng hoả.
降气	jiàng qì	Giáng khí	Đưa khí xuống, khí bốc ngược lên sinh các chứng thở dốc, ho suyễn…thì phép chữa là phải giáng khí.
降逆下气	jiàng nì xià qì	Giáng nghịch hạ khí	Phương pháp chữa khí của phế vị nghịch lên.
交媾	jiāo gòu	Giao cấu	Nam nữ giao hợp.
交骨	jiāo gú	Giao cốt	Xương mu
交通心肾	jiāo tōng xīn shèn	Giao thông tâm thận	Phép chữa làm cho tâm thận giao thông với nhau, tâm thận không giao nhau thường biểu hiện ra các triệu chứng như: hồi hộp, nóng ngực, mất ngủ, choáng đầu, tai ù, tai điếc, hay quên, đau lưng, mỏi gối …
咬骨疽	yǎo gú jū	Giảo cốt thư	Nhọt sưng bằng không có đầu, sinh ở phía ngoài đùi, phát sốt, phát rét, không nóng, đau như dùi đâm, đau nhức gân xương, không co duỗi được, lâu thì có một điểm đỏ sáng, là lúc đã thành mủ.
咬牙风	yǎo yá fēng	Giảo nha phong	Chứng họng sưng to như quả trứng gà, họng tắc không thông, nhiều đờm mà suyễn.
绞痛	jiǎo tòng	Giảo thống	Đau xoắn, đau quặn.
绞死	jiǎo sǐ	Giảo tử	Chết treo cổ.
绞胀痧	jiǎo zhàng shā	Giảo trường sa	Cũng là can hoắc loạn.

甲	jiǎ	Giáp	Tên can thứ 1 trong 10 thiên can, thuộc hành mộc trong ngũ hành, thuộc đởm phủ trong nội tạng.
颊	jiá	Giáp	Má phía trước tai, bên ngoài xương gò má.
甲肢痈	jiǎ zhī yōng	Giáp chi ung	Loại ung thư nhọt mọc ở nách thuộc dương chứng.
颊疡	jiá yáng	Giáp dương	Nhọt mọc ở má.
夹口疮	jiá kǒu chuāng	Giáp khẩu sang	Trẻ con chốc mép (ở mép loét ra có màu trắng).
颊惊痧	jiá jīng shā	Giáp kinh sa	Chứng bệnh trẻ con bỗng nhiên đờm sọc lên thở gấp, không nói được, tay chân co dật, bụng trướng đầy.
颊疮	jiá chuāng	Giáp sang	Lở má.
甲错	jiǎ cuò	Giáp thác	Da dọp vẩy.
颊肿	jiá zhǒng	Giáp thũng	Má sưng
甲疽	jiǎ jū	Giáp thư	Lở loét ở chỗ móng chân móng tay.
夹伤	jiá shāng	Giáp thương	Vết thương vì bị kẹp.
颊车	jiá chē	Giáp xa	Vùng giáp xa ở má.
颊车骨	jiá chē gú	Giáp xa cốt	Xương hàm.
颊车痈	jiá chē yōng	Giáp xa ung	Nhọt ở vùng giáp xa.
溢饮	yì yǐn	Giật ẩm	Chứng thuỷ dịch ứ đọng tại các tổ chức dưới da ở thể biểu.
溢血	yì xiě	Giật huyết	Chứng xuất huyết
疥疮	jiè chuāng	Giới sang	Ghẻ lở (mụn lở).
疥癣	jiè xiǎn	Giới tiễn	Hắc lào.
骱齿	xiè chǐ	Giới xỉ	Nghiến răng trong khi ngủ. Nguyên nhân do vị nhiệt hay có

			chứng tích (giun sán) gây nên.
角弓反张	jiǎo gōng fǎn zhāng	Giốc cung phản trương	Bệnh đầu gáy cứng đau, lưng ưỡn cong về phía sau như cánh cung.
THUẬT NGỮ TIẾNG TRUNG TRONG YHCT VẦN H
荷叶癣	hé yè xiǎn	Hà diệp tiễn	Lở ở đầu mặt, chỗ lở hình như lá sen.
虾游脉	xiā yóu mài	Hà du mạch	Một trong 7 quái mạch, mạch biểu hiện như con tôm bơi, khí đến thì lờ đờ, khi đi thì nhảy lên rồi mất, báo hiệu bệnh rất nguy.
苛毒	kē dú	Hà độc	Độc nặng
苛疾	kē jí	Hà tật	Bệnh nặng
瘕聚	jiǎ jù	Hà tụ	Trong bụng có khối, khi tụ khi tán không khi tụ khi tán không nhât định
下阴	jiǎ jù	Hạ âm	Sinh dục ngoài của nam nữ.
下膊	xià bó	Hạ bác	Cẳng tay
下迫	xià pò	Hạ bách	Hiện tượng muốn đi đại tiện gấp, nhưng phải rặn nhiều, phân khó ra.
下哺	xià bǔ	Ha bộ	Khoảng thời gian vào lúc 4 – 5 giờ chiều.
下部	xià bù	Hạ bộ	(1) Sinh dục ngoài của nam nữ. (2) Phần nửa dưới người.
下膈	xià gé	Hạ cách	Phía dưới hành cách mô.
下疳	xià gān	Hạ cam	Bệnh hạ cam, dương vật sưng loét ngứa đầu, mủ máu nước bẩn chảy ra
下工	xià gōng	Hạ công	Thầy thuốc ở trình độ thấp kém.
下肢	xià zhī	Hạ chi	Chân, chi dưới.
夏至	xià zhì	Hạ chí	Tiết hạ chí, vào khoảng tháng 5 âm lịch, là ngày khí dương trong1 năm đã lên đến tột độ.

下疰疮	xià zhù chuāng	Hạ chú sang	Mụn nhọt ở ống chân hoặc tím hoặc đen trông như mắt trâu, khi phá vỡ thì thịt lở loét, mủ nước dầm dề.
下极	xià jí	Hạ cực	(1) Hậu môn (2) Chỗ hội âm.
下淫	xià yín	Hạ dâm	Tràn đầy chẩy xuống dưới.
下俞	xià yú	Hạ du	Huyệt du ở chân.
下药	xià yào	Hạ dược	Thuốc xổ.
下丹田	xià dān tián	Hạ đan điền	Vùng dưới rốn, nơi mà khi luyện khí công chú ý đưa khí về đó.
下搭手	xià dā shǒu	Hạ đáp thủ	Nhọt sinh ở 2 bên vùng eo lưng.
下陷	xià xiàn	Hạ hãm	Bị hãm xuống dưới, không lên đúng vị trí được, ví dụ như các trứng sa dạ dầy, sa tử cung, lòi dom …
下颌骨	xià hàn gú	Hạ hạm cốt	Xương hàm dưới.
下横骨	xià héng gú	Hạ hoành cốt	Xương mu.
下血	xià xiě	Hạ huyết	Đại tiện ra máu.
下气	xià qì	Hạ khí	(1) Phép đưa khí xuống không cho khí bốc ngược lên (2) Khí ở phía dưới cơ thể .(3) Khí từ trong đường ruột tiết ra (đánh rắm)
下经	xià jīng	Hạ kinh	Bộ sách kinh điển thời cổ đại nói về sự biến hoá của bệnh .
下窍	xià qiào	Hạ khiếu	2 khiếu ở dưới, tiền âm và hậu âm.
下利	xià lì	Hạ lợi	Ỉa chảy.
下流	xià liú	Hạ lưu	Chảy xuống phía dưới
下痢	xià lì	Hạ lị	Kiết lị.

下腭	xià è	Hạ ngạc	Phía dưới của khoang miệng.
下元	xià yuán	Hạ nguyên	Nguyên khí ở phía dưới, chỉ vào thân âm thận dương.
下乳	xià rǔ	Hạ nhũ	Phép làm ra sữa, để chữa sản phụ ít sữa hoặc không có sữa.
夏痿	xià wěi	Hạ nuy	Chứng bại liệt phát sinh ở mùa hạ.
下法	xià fǎ	Hạ pháp	Phép chữa làm cho đi đại tiện, để tống ra vật ứ đọng trong đường ruột.
下发背	xià fā bèi	Hạ phát bối	Nhọt phát ở phía dưới lưng.
下脘	xià guǎn	Hạ quản	(1) Miệng dưới dạ dầy, môn vị. (2). Huyệt hạ quản.
下石疸	xià shí dǎn	Hạ thạch thư	Thứ nhọt cứng rắn như đá, to bằng quả đào quả mận,nổi lên ở 2 bên đầu gối, sắc da như thường, khó tiêu, khó làm mủ, đau nhức, đầu gối khó cử động (một loại u xương)
下胎法	xià tāi fǎ	Hạ thai pháp	Phương pháp làm cho ra thai.
夏嗽	xià sòu	Hạ thấu	Chứng ho phát ở mùa hạ.
下体	xià tǐ	Hạ thể	Phần dưới thân thể.
下盛	xià shèng	Hạ thịnh	(1) Nói mạch ở bộ xích thịnh. (2) Tà khí thịnh ở phía dưới.
下脱	xià tuō	Hạ thoát	Chứng bệnh vì dâm dục quá độ mà gây nên có triệu chứng nóng hâm hấp, người mệt không muốn ăn, đại tiện lỏng mà đi luôn tiểu tiện trong mà nhiều, mộng tinh, di tinh.
下水	xià shuǐ	Hạ thuỷ	Rút nước xuống làm cho xẹp nước.
下食	xià shí	Hạ thực	Tiêu thức ăn ngưng đọng.
下焦	xià jiāo	Hạ tiêu	Phần dưới của tam tiêu, phạm vi từ dưới dạ dày trở xuống ,bao gồm các tạng can, thận, tiểu

			trường, đại trường, bàng quang.
下消	xià xiāo	Hạ tiêu	Bệnh đái tháo mà nước tiểu đục, như mỡ, như cao, cũng gọi là chứng thận tiêu .
下损及上	xià sǔn jí shàng	Hạ tổn cập thượng	Bệnh biến do hư tổn từ bộ phận dưới liên luỵ tới bộ phận trên.
下重	xià zhòng	Hạ trọng	Phía dưới thân thể nặng nề, trầm trệ không nhẹ nhàng nhanh nhẹn.
下场垢	xià cháng gòu	Hạ trường cấu	Đại tiện ra phân lầy nhầy đặc dính.
下泉	xià quán	Hạ tuyền	Nước tiểu.
下死胎	xià sǐ tāi	Hạ tử thai	Phép chữa đẩy thai đã chết ra.
下医	xià yī	Hạ y	Thời xưa chia thầy thuốc thành ba bực thượng y, trung y, hạ y, như nói thượng y chữa khi chữa có bệnh, trung y chữa bệnh mới phát, hạ y chữa khi bệnh đã thành.
下咽	xià yàn	Hạ yết	Nuốt xuống khỏi họng.
鹤顶痧	hè dǐng shā	Hạc đỉnh sa	Chứng giữa lông mày đỏ sưng đau nhức.
涸流	hé liú	Hạc lưu	Danh từ vận khí học chỉ năm thuỷ vận bất cập, ý nói là nguồn nước khô cạn.
鹤膝风	hè xī fēng	Hạc tất phong	Chứng phong ống chân teo nhỏ, đầu gối sưng to, như gối con hạc.
鹤膝风痰	hè xī fēng tán	Hạc tất phong đàm	1 loại lưu đàm phát sinh ở khớp gối tương tự lao khớp gối.
鹤节	hè jié	Hạc tiết	Chứng trẻ con gầy róc hết thịt, khớp xương lồi ra hết, như chân con hạc
赫曦	hè xī	Hách hi	Danh từ vận khí học, chỉ năm hoả vận thái quá, ý là nói mặt trời sáng rực.

赫痈	hè yōng	Hách ung	Nhọt mọc ở huyệt kiến lí.
核骨	hé gú	Hạch cốt	Chỗ xương lồi ra như cái hạch, ví dụ như xương mắt cá ngoài ra v.v..
核痰	hé tán	Hạch đàm	Chứng đàm đặc kết lại thành hạch.
核桃风	hé táo fēng	Hạch đào phong	Chứng khắp mình nổi lên từng hạt bằng hạt đậu kết liền với nhau thành từng hàng.
核桃痔	hé táo zhì	Hạch đào trĩ	Bệnh trĩ có mụn lồi ra như hạt đào.
颏骨	hái gú	Hài cốt	Xương cằm.
颏毒痈	hái dú yōng	Hài độc ung	Nhọt mọc ở cằm.
孩儿	hái ér	Hài nhi	Trẻ mới đẻ.
海底痈	hǎi dǐ yōng	Hải để ung	Nhọt mọc ở hội âm.
咸寒增液	xián hán zēng yè	Hàm hàn tăng dịch	Phương pháp sử dụng thuốc có vị mặn lạnh có tác dụng nhuận hạ để chữa chứng táo kết.
颌下痈	hàn xià yōng	Hàm hạ ung	Nhọt mọc ở dưới hàm dưới.
颌脉	hàn mài	Hàm mạch	Đường mạch ở phía trước cổ dưới cằm.
颌腮疮	hàn sāi chuāng	Hàm tai sang	– Nhọt má ở trẻ sơ sinh. – Chứng sạ tai (quai bị).
颌肿	hàn zhǒng	Hàm thũng	Sưng cằm .
陷经	xiàn jīng	Hãm kinh	Kinh nguyệt bị hãm ở dưới, như băng huyết, rong huyết.
寒包火	hán bāo huǒ	Hàn bao hoả	Cơ thể vốn có tích nhiệt,lại bị cảm hàn, hàn bọc ở ngoài, nhiệt bức ở trong, thường thấy ở các bệnh hen suyễn, ho lâu ngày, mất tiếng, đau họng, sưng lơi răng.

寒包热

哮

hán bāo rè xiāo

Hàn bao nhiệt háo

Bệnh hen nhiệt gặp lạnh thì phát ra.

寒包热

哮

hán bāo rè xiāo

Hàn báo nhiệt suyễn

Bệnh suyễn gặp lạnh thì phát ra.

寒秘

hán mì

Hàn bí

Chứng đại tiện bí, do hàn ngưng kết, khí dương ở trong ruột không vận hàn